Bewering
Als 25% van de fietsers binnen tien jaar vrijwillig een helm draagt, dan volgt de rest vanzelf.

Oordeel
Ongefundeerd

Een kwart van de fietsers moet binnen tien jaar vrijwillig een helm dragen. Dat doel staat in een plan dat minister Barry Madlener, minister van Infrastructuur en Waterstaat met de Tweede Kamer heeft gedeeld. Op dit moment draagt 3% van de mannelijke fietsers en 5% van de vrouwelijke fietsers in Nederland een helm blijk uit een onderzoek van SWOV. Op 25 procent helmgebruik verwacht Madlener een “zichzelf versterkend effect van kopieergedrag” waardoor steeds meer fietsers een helm gaan dragen en uiteindelijk iedereen volgt. Hij vermelde dit in een brief naar de tweede kamer op vrijdag 4 oktober. Woordvoerder Liz Zoetekouw gaf dat het ministerie van infrastructuur en waterstaat volledig achter de claim te staan.

Deze claim wordt geconcludeerd uit een onderzoek gemaakt op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en is uitgevoerd door ‘van Dijksterhuis & van Baaren’. Het onderzoek zelf geef al aan dat het niet mogelijk is om een algemene gedrag strategie op te stellen voor iedere fietser in Nederland en dat de redenen om een helm te dragen voor iedere fietser verschillend is. Het onderzoek haalt hier het ‘Social tipping point’ aan. Het sociale omslagpunt dat bepaalt of een grote groep een verandering gaat door brengen of niet. Dit sociale omslagpunt is onderzocht door Centola, D., Becker, J., Brackbill, D., & Baronchelli, A. en gepubliceerd door Science.

Het Sociale omslagpunt
In het onderzoek van Dijksterhuis & van Baaren staat dat er geleidelijk naar een ‘kantelpunt’ toegewerkt kan worden waarbij helmgebruik meer sociaal geaccepteerd en een zichtbaarder onderdeel van het straatbeeld wordt. Ze spreken hier van het ‘social tipping point’ die plaats zou vinden na het overtuigen van die eerste 25%. Het onderzoek wat Dijksterhuis & van Baaren aanhaalt is wat voorzichtiger in het vastzetten van deze claim. In het onderzoek staat dat wanneer het aantal bondgenoten ongeveer 25% van de groep bedraagt, de mening van de meerderheid zou kunnen omslaan naar die van de minderheid.

Geen 25%, wel de meerderheid
Professor Dick de Waard Adjunct Hoogleraar “Verkeerspsychologie en mobiliteitsbehoud” geeft aan dat hij deze claim zelf niet zo zou zeggen. “Het klopt dat hoe meer mensen iets doen, hoe meer mensen zich daarbij aansluiten. Je creëert een soort sociaal draagvlak. Alleen zou in elke situatie dit percentage verschillen. Er zijn allemaal praktische overwegingen die hierbij moeten mee tellen. Fietsgebruik is erg divers, een ritje naar de supermarkt of naar je werk is al erg verschillend. Daarnaast wordt de fiets ook door veel verschillende doelgroepen gebruikt. Zo zie je dat bij oudere mensen het helm gebruik toeneemt, omdat ze gelijk stemmige hetzelfde zien doen. Ik zou het persoonlijk niet hebben over 25% maar over de meerderheid van de fietsers. Als een meerderheid iets doet hebben mensen de neiging om zich erbij sluiten.”

Conclusie
Hoewel de claim van Barry Madlener op onderzoek is gebaseerd, blijkt uit verder onderzoek dat er veel verschillende factoren meespelen aan een sociaal omslagpunt voor gedragsverandering. Als het meer en deel van Nederland een helm draagt gaat zich dat van zichzelf versterken volgens de sociale regels, of dat op de 25% is gaat alleen de toekomst ons vertellen.