In de buurt noordwest Utrecht heeft een hoger percentage van de bevraagden vaak last van luchtvervuiling dan in Vleuten- de Meern. De twee Enecocentrales die noordwestelijk van Utrecht liggen spelen hier mogelijk een rol in.

In de buurt noordwest Utrecht in 2023, heeft 18% van de bevraagden vaak last van luchtvervuiling, terwijl dat in een buurt zoals Vleuten-de Meern slechts 9% is. Er is dus meer overlast van vervuiling in noordwest Utrecht dan Vleuten- de Meern. Uit de grafieken is af te lezen dat dit een structureel probleem is. (Zie figuur 1)

Figuur 1

Waardoor is dit opmerkelijke verschil te verklaren? Luchtvervuiling in Utrecht wordt veroorzaakt door een groot aantal factoren, waaronder fabrieksuitstoot. ‘Luchtkwaliteit is iets waarvan je de nadelige gevolgen ondervindt, maar waar je als individu weinig invloed op hebt. 25% van de luchtkwaliteit wordt veroorzaakt door lokale factoren, zoals uitstoot van bedrijven,’ vertelt Petra van het MNU ( Natuur en Milieufederatie Utrecht)

Nu is het zo dat er in het noordwestelijke gedeelte van Utrecht twee Enecocentrales liggen. (Zie figuur 2) Men zou zich kunnen afvragen wat een bedrijf dat centraal staat voor duurzaamheid te maken heeft met luchtvervuiling. Hoe Eneco zich presenteert blijkt niet geheel representatief te zijn. Beide centrales staan namelijk op de lijst van de Rijksoverheid met grootste stikstof uitstoters van Nederland!

Figuur 2

Het gemiddelde aantal bevraagden in Utrecht dat vaak last heeft van luchtvervuiling is over de jaren heen gestegen, zoals uit figuur 3 af te leiden is. Als we inzoomen op de buurten noordwest Utrecht en Vleuten- de Meern blijkt uit een vergelijking tussen de jaren 2017 en 2023 dat er ook een stijging van het aantal bevraagden per buurt dat last ervaart, is geweest. (Zie figuur 4)

Figuur 3

Figuur 4

De nadelige gevolgen van luchtvervuiling zijn groot voor de Utrechters. Luchtvervuiling leidt landelijk tot bijna 11.000 doden per jaar. De groepen met hoge risico’s zijn kinderen, ouderen en mensen met al aanwezige hart- en vaatziekten of aandoeningen aan de luchtwegen. Directe gevolgen van luchtvervuiling zijn bijvoorbeeld hoesten, kortademigheid en geïrriteerde ogen. Op de lange termijn draagt luchtvervuiling ook bij aan hart- en vaatziekten, longkanker en vroegtijdige sterfte.

Stikstof is van zichzelf niet schadelijk voor mensen. Wanneer we spreken over stikstof wordt daar echter mee gerefereerd naar stikstofoxiden en ammoniak, die wel schadelijk kunnen zijn voor mens en milieu. Stikstof kan tot in de kleinste delen van de luchtwegen doordringen, waardoor de longen minder goed functioneren. Dit kan luchtwegklachten en astma-aanvallen veroorzaken. Sommige mensen worden ook gevoeliger voor infecties en worden dan bijvoorbeeld sneller verkouden. Zo vertel Joke, die in de buurt van de Enecocentrales woont: ‘Sinds ik in Utrecht ben komen wonen heb ik meer last van astma-aanvallen, dan voorheen. Ik denk zeker dat de luchtkwaliteit daar wat mee te maken heeft.’

De gemeente heeft enkele maatregelen genomen tegen luchtvervuiling. In 2025 heeft de gemeenteraad de beleidsnota ‘Gezonde lucht voor iedereen 2025-2030’  vastgesteld. Hierin staan de stappen die worden genomen om de EU-grenswaarden voor gezonde lucht te halen. Daarnaast is er sinds 1 januari 2025 een verbod op vuur stoken. De vraag is echter of deze maatregelen in de praktijk de gewenste effecten zullen opleveren op de lange termijn.

Als je kijkt naar de milieunormen die gehandhaafd worden door de gemeente, om bijvoorbeeld bedrijven en uitstoot te controleren, dan liggen de milieunormen veel lager dan de normen die de Wereldgezondheidsorganisatie heeft gesteld. ‘Als inwoner ga je ervanuit dat dat de handhaving van de milieunormen betekent, dat je in een gezonde omgeving leeft. Dat is dus niet per definitie het geval,’ concludeert Petra Veeneman.