UTRECHT – Het aantal demonstraties in Utrecht is de afgelopen jaren explosief toegenomen. Waar er in 2018 nog ongeveer 150 demonstraties bij de gemeente werden aangemeld, waren dat er in 2024 ruim 520, ruim een verdrievoudiging in zes jaar tijd. Deze forse procentuele stijging roept vragen op: waarom juist in Utrecht, welke thema’s staan centraal en hoe ervaren bewoners deze ontwikkeling?
De toename van het aantal demonstraties is deels te verklaren door de maatschappelijke onrust rond grote thema’s. Zo waren in 2020 veel protesten gericht tegen de coronamaatregelen, terwijl de jaren daarna vooral in het teken stonden van klimaatmarsen, woonprotesten en solidariteitsacties rond het conflict in Palestina. Ook studentenprotesten tegen bezuinigingen in het onderwijs en stijgende studiekosten vonden afgelopen jaar regelmatig plaats in Utrecht. Daarnaast telt de stad ruim 100.000 studenten en een relatief jonge bevolking, die vaker maatschappelijk betrokken is en zich sneller organiseert rond actuele thema’s.
Niet iedereen is onverdeeld positief over de toegenomen protestgolf. De jonge activist Nicky van Arum nuanceert het beeld van eindeloze solidariteit binnen actiegroepen. ‘Nou, ik vind ook niet alle protesten nuttig, dus ik vind niet alle kritiek onzin. We zouden naar mijn mening met de helft van de protesten en demonstraties kunnen stoppen om hetzelfde of meer te bereiken’, zegt hij kritisch. Voor sommige bewoners roept de stijging ook vragen op, al overheerst bij velen het begrip. Isolde Stavast, woonachtig vlakbij Hoog Catherijne, merkt de demonstraties wel op, maar ervaart er geen hinder van. ‘Ik heb er zelf geen last van, en ik vind het alleen maar goed dat mensen hun stem laten horen. Zeker in deze tijd is het belangrijk dat je ergens voor durft op te komen,’ vertelt ze. ‘Als je dat op een vreedzame manier doet, hoort dat gewoon bij een stad als Utrecht’.
De stijging in het aantal demonstraties zorgt af en toe voor spanningen. Horecaondernemers en bewoners klagen soms over overlast, en de politiecapaciteit staat onder druk. In een aantal gevallen, zoals bij blokkades van snelwegen of universiteitsgebouwen, moet de politie ingrijpen. Desondanks verlopen de meeste demonstraties vreedzaam en ordelijk.
De thematiek van de demonstraties is breed. In de afgelopen twaalf maanden kwamen onder andere studenten, klimaatactivisten, zorgmedewerkers, pro-Palestijnse groepen en tegenstanders van overheidsbeleid de straat op. Ook activist Nicky van Arum protesteert en heeft geprotesteerd voor dergelijke thema’s: ‘voornamelijk tijdens de eerste wooncrisis en nu tegen de genocide in Gaza’.
Utrecht fungeert steeds vaker als landelijk podium voor onvrede, maar de vraag is of deze trend zich zal voortzetten. De verwachting is van wel. Grote thema’s zoals klimaatverandering, woningnood en geopolitieke conflicten zullen ook de komende jaren tot protesten leiden. Daarbij speelt ook social media een rol: demonstraties zijn sneller georganiseerd en kunnen in korte tijd veel mensen mobiliseren.
In Utrecht groeit het aantal demonstraties een aanzienlijk stuk sneller dan in een wereldstad als Amsterdam, hoe kan dit? Volgens activist Nicky van Arum komt het doordat men in Utrecht ‘makkelijker te mobiliseren is en bewoners van de stad hier meer persoonlijk contact hebben dan in Amsterdam’.
Wat begon als een handjevol bijeenkomsten per jaar, is uitgegroeid tot een constante stroom van publieke uitingen van onvrede. Utrecht is daarmee niet alleen een knooppunt van verkeer geworden, maar ook van stem, geluid en actie.
