TUINDORP-De afgelopen winter was uitzonderlijk donker en zonloos, en dat lijkt gevolgen te hebben gehad voor het mentale welzijn van veel mensen in Utrecht Noord. Psycholoog Judith Klamer, die een praktijk heeft in Tuindorp, zag in haar praktijk dat cliënten vaker klaagden over sombere gevoelens. Ook ervaringsdeskundige Philip Riem uit Zuilen merkte dat winterdepressie een gespreksonderwerp werd. Nu de winter voorbij is, rijst de vraag of het gebrek aan zonlicht dit jaar een groter effect had dan anders.
Het is tientallen jaren geleden dat het zo lang zo donker was. De zonloze reeks begon op 9 december en duurde tot en met 19 december. Het record van februari 1959 blijft onaangeraakt met veertien dagen zonder zon. Klamer merkt jaarlijks een stijging in het aantal mensen dat zich in de herfst en winter aanmeldt met depressieve klachten of zingevingsproblemen. Dit jaar leek dat effect versterkt. ‘Ik merkte aan mezelf dat ik er meer last van had dan andere jaren,’ zegt Klamer. ‘Het was ook een onderwerp van gesprek met cliënten: deze winter was wel erg donker en zonloos.’
Winterdepressie treft vooral mensen met bipolaire kenmerken, een minder stabiel gevoelsleven of een verhoogde gevoeligheid voor omgevingsfactoren. ‘Ook mensen die zijn opgegroeid in een subtropisch of tropisch klimaat kunnen extra last hebben van een sombere winter,’ legt Klamer uit. Daarnaast zijn mensen die weinig buiten komen en veel in kunstlicht werken vatbaarder voor seizoensgebonden somberheid. Het ontbreken van daglicht kan invloed hebben op de aanmaak van melatonine en serotonine, twee hormonen die een rol spelen bij slaap en stemming. ‘Je biologische klok raakt ontregeld, waardoor je je vermoeider en somberder kunt voelen,’ aldus Klamer.
Vermoeidheid, sombere gevoelens, veel slapen, lusteloosheid en de neiging om zich terug te trekken zijn veelvoorkomende klachten bij winterdepressie. Volgens Klamer is het normaal om in de winterperiode wat minder energie te hebben en meer behoefte te voelen om te ‘cocoonen’. ‘Je systeem heeft het nodig om, net als sommige dieren, een soort winterslaap te houden en op krachten te komen voor de lente.’ Toch raadt ze aan om actief te blijven. ‘Beweging en buiten zijn helpen enorm, ook als de zon niet schijnt. Buitenlicht is cruciaal voor zowel lichaam als geest.’ Daarnaast kan een lichttherapielamp ondersteuning bieden. In ernstigere gevallen kan hulp van een praktijkondersteuner GGZ zinvol zijn. ‘Een paar gesprekken kunnen helpen om een gezonder ritme te vinden,’ aldus Klamer.
Riem heeft zelf last van winterdepressie en herkent de symptomen. ‘Het sluipt erin. Ik trek me terug en word stiller.’ Toch vond hij de afgelopen winter niet zwaarder dan voorgaande jaren. Zijn klachten beginnen in de herfst en verdwijnen pas wanneer de zon weer vaker schijnt. ‘Het tempo aanpassen en accepteren dat de winterdepressie er is, helpt mij het meest,’ zegt hij. Ook sporten helpt, ongeacht of hij daar zin in heeft. ‘Als ik eenmaal buiten ben, voel ik me beter. Het is die eerste stap die het lastigst is.’
Dit jaar probeerde Riem voor het eerst een nieuwe aanpak: een week naar de zon in januari. ‘Dat deed wonderen,’ vertelt hij. Daarnaast merkt hij dat wanneer hij zelf aangeeft last te hebben van de winter, anderen zich herkennen in zijn klachten. ‘Dat geeft misschien aan dat men er niet graag over praat.’ Toch denkt hij dat het belangrijk is om het bespreekbaar te maken. ‘Als mensen weten dat ze niet de enige zijn, kunnen ze misschien makkelijker accepteren dat het tijdelijk is en zoeken ze sneller naar manieren om ermee om te gaan.’
Hoewel de winterdepressie voor veel mensen zwaar is, verwacht Klamer niet dat deze uitzonderlijk grauwe winter langdurige psychologische effecten zal hebben. ‘Zodra de zon weer vaker schijnt, knappen mensen snel op. Wij zijn flexibele wezens,’ zegt ze. Riem deelt dat optimisme. ‘Misschien heeft het invloed als je denkt dat je de enige bent, maar anders verdwijnt het gewoon weer.’
