De Krater van Gerwin van der Werf is dit jaar het geschenk voor de negentigste Boekenweek. Dit boek heeft zelfdoding en mentale gezondheid als thema. In februari schreef Nu.nl dat het aantal zelfdodingen onder jongeren tot dertig jaar in 2024 gestegen is, toen maakten 312 jongeren een einde aan hun leven.
Grietje Braaksma, jij bent manager van boekhandel Broese in Utrecht-Noord, hoe denk je dat lezen over mentale gezondheid je eigen mentale gezondheid kunt verbeteren?
“Ik denk dat het belangrijk is dat kinderen, jongeren en volwassenen kunnen lezen over een wereld waarin ze zelf ook een plek zoeken. Dan is het heel goed om te weten dat er mensen zijn met precies dezelfde problemen hebben die jij als lezer hebt. Dat maakt ook dat je je niet zo eenzaam voelt. Er zijn heel veel boeken die gaan over eenzaamheid, depressies, angst en moeilijkheden in het leven. Als je daarover leest en merkt dat meer jongeren kampen met deze problemen, troost dat je en maakt het je sterker. Ik denk ook dat het belangrijk is dat je voelt dat je er niet alleen voor hoeft te staan. Veel jongeren worstelen met problemen en van elkaar leer je ook hoe er mee te dealen. Gelukkig kunnen boeken in deze tijd ook een emanciperende rol hebben en kunnen ons leren beter met schaamte om te gaan.”
Dus boeken hebben ook een taboedoorbrekende rol?
“Absoluut. Ik heb bijvoorbeeld het boek Schaamte gelezen van Teus Lebbink. Daar werd ik heel stil van, omdat zij schreef: ‘schaamte zorgt dat mensen dingen onder het kleed vegen en dat moet niet, er moet juist gepraat worden over dingen waar je aan twijfelt of waar je pijn van hebt.’ Dat boek vond ik een eyeopener. In het boek interviewt Lebbink, psychiater Bram Bakker, en voormalig schaatser en motivational speaker, Mark Tuitert. Tuitert vertelt daarin over de zelfdoding van zijn moeder. En daarvan denk ik: Deze boeken zijn zó belangrijk, daarom willen we ze bij Broese graag verkopen, om te zorgen dat mensen die het nodig hebben hier kennis van kunnen nemen. En aan het eind van het boek staat ook dat als je gedachten hebt over zelfdoding, dat je kunt bellen met 113 zelfmoordpreventie.”
Nu is het Boekenweek en het boekengeschenk De Kater van Gerwin van der Werf gaat over zelfdodingen van mensen in zijn directe omgeving. Merk je bij Broese dat mensen naar het boek vragen?
“Ik denk dat zelfdoding een van de meest verschrikkelijke dingen is om mee te maken als naasten van de persoon zelf. Dit zijn dingen die je het hardst confronteren met hoe het leven kan zijn. En het feit dat Gerwin daar open over is en zelf ook met jongeren werkt, helpt enorm. Hoe meer openheid over mentale gezondheid, hoe beter.”
Maar merk je er naar het Boekenweekgeschenk gevraagd wordt?
“Mensen krijgen het boekengeschenk bij het kopen van een boek, dus dat zal een tijdje duren voordat we weten of het gelezen is. Maar ik denk wel dat het in die zin taboedoorbrekend is. Het boekengeschenk wordt in gigantische oplages gedrukt en er zijn mensen die speciaal jaarlijks een boek kopen voor het boekenweekgeschenk. Ikzelf ben er van overtuigd dat het veel invloed zal hebben.”
Wat voor boeken lees je zelf?
Zelf houd ik heel erg van Nederlandse literatuur en boeken van debutanten. Dat probeer ik ook zoveel mogelijk bij te houden, want dat is natuurlijk ook mijn werk. En daarnaast lees ik veel over geschiedenis en filosofie, omdat ik dat interessant vind. Maar ik heb bijvoorbeeld net een boek gelezen van een jonge Chinese vrouw, Sun Li, dat gaat over discriminatie. En de woorden die zij kiest om lezers te laten voelen wat discriminatie is, die sneden echt door mijn ziel.”
Welke woorden kiest zij dan voor discriminatie?
Dat gaat over de betekenis van afwijken van de norm en dat mensen daar een mening over hebben. En ik herkende me in dit boek omdat een zwart petekind heb. Met hem heb ik ook veel gepraat over discriminatie en ooit zei iemand tegen mij dat ik nooit zou weten wat dat is, en hoe het voelt om gediscrimineerd te worden. En dat klopte, totdat ik met mijn petekind in gesprek ging, in zijn puberteit. Toen pas merkte ik wat de pijn discriminatie met je doet en wat voor invloed het heeft op je dagelijkse leven. En dat is wat Sun Li ook beschrijft, pas als je dat boek leest, begrijp je een beetje wat discriminatie is.”
