UTRECHT-NOORD – 20 mei was het de Dag van de Bijen, experts waarschuwen dat het niet goed gaat met bijen. Ze krijgen het steeds moeilijker door het afnemende voedselaanbod, het gebruik van bestrijdingsmiddelen en verlies aan biodiversiteit.
Bijen zijn cruciaal voor de bestuiving van planten en daarmee voor het ecosysteem en voedselproductie. Toch staan ze steeds vaker onder druk. Imker Mark Koren van het Koningshof-Utrecht, legt uit dat honingbijen in stedelijke gebieden beter overleven dan op het platteland. “In de stad zijn meer tuinen met bloemen en wordt minder pesticiden gebruikt. Op het platteland neemt het gebruik van bestrijdingsmiddelen toe en dat tast bijen aan.” Dit heeft de laatste decennia geleid tot een afname van bijenpopulaties op het platteland.
Ecoloog en Bos- en Natuurbeheerstudent Else Vos, bevestigt dat het probleem complex is. “Bijen hebben een goede variëteit aan bloemen nodig om te overleven. De afname van biodiversiteit maakt het voedselaanbod steeds schaarser.” Ze nuanceert ook het effect van parasieten: “Bij wilde bijen zijn nestparasieten, zoals koekoeksbijen, juist vaak een teken van een gezonde populatie,” legt Vos uit. “Ze vormen geen bedreiging, maar zijn eerder een indicator dat het ecosysteem in balans is.” Bij honingbijen ligt dat anders: zij worden onder andere belaagd door de varroamijt, een parasiet die bijenvolken kan verzwakken. “Een zeldzamere bedreiging voor wilde bijen is bijvoorbeeld het zandbijwaaiertje, die het zenuwstelsel aantast, maar zelfs die vormen geen grote bedreiging voor de populatie.”
Mark wijst erop dat honingbijen en wilde bijen verschillend worden beïnvloed. “Honingbijen worden door imkers gehouden en kunnen profiteren van stedelijke tuinen en parken. Wilde bijen hebben minder bescherming en zoeken dezelfde bloemen als honingbijen.” Dit zorgt voor concurrentie. “Als er te veel honingbijen zijn, krijgen wilde bijen te weinig nectar,” aldus Mark.
Vos benadrukt dat wilde bijen vaak specifieker zijn in hun bloemkeuze en kwetsbaarder zijn voor veranderingen in het landschap. “Wilde bijen kunnen niet zomaar naar een andere plek vliegen als hun voedselbron verdwijnt.” En als er niet genoeg voedsel is kunnen imkers, hun bijen bij voeren maar de wilde bijen leiden honger. De toenemende verstedelijking en de monocultuur op het platteland zijn daarmee een bedreiging voor deze insecten.
Beide experts noemen ook de recente droogte als een extra factor die het moeilijk maakt voor bijen. Droogte ontstaat door langere perioden zonder regen, waardoor de bodem uitdroogt en planten onvoldoende water krijgen. Dit heeft grote gevolgen voor bloemen, die minder goed kunnen groeien en daardoor minder nectar en stuifmeel produceren. Nectar is de belangrijkste voedselbron voor bijen, dus bij een tekort vinden zij minder voeding. Daarnaast zorgt een verminderde bloei ervoor dat het totale aanbod van verschillende bloemen afneemt, waardoor bijen minder keuze hebben. Dit beperkt niet alleen de voedselvoorziening van honingbijen, maar ook van wilde bijensoorten en andere bestuivende insecten. Door de beperkte voeding verzwakken bijenvolken en insectenpopulaties, wat een negatieve invloed heeft op het ecosysteem en de biodiversiteit. Klimaatverandering zorgt ervoor dat droogte vaker en heviger voorkomt, waardoor dit probleem in de toekomst waarschijnlijk zal toenemen.
Volgens Mark kunnen burgers al veel doen door hun tuin bijvriendelijker te maken. “Haal een tegel uit je tuin en plant bloemen waar insecten echt iets aan hebben. Dat helpt enorm.” Vos ziet ook een rol voor de overheid. “In Duitsland moeten boeren bijvoorbeeld bloemenstroken inzaaien naast hen gewassen om insecten te ondersteunen. Zo’n maatregel zou ook in Nederland kunnen helpen om het voedselaanbod te vergroten.” Toch plaatst ze daar een kanttekening bij: “In Nederland gebeurt dit al deels, maar vaak niet verantwoord. Uit recent onderzoek blijkt dat akkerranden vervuild zijn met pesticiden die vanuit de akker overwaaien. Hierdoor worden bijen juist naar giftige plekken gelokt,” zegt Vos. “Alleen bij biologische percelen kunnen bloemenstroken echt bijdragen aan het herstel.”
Beide experts benadrukken het belang van bewustwording. “De Dag van de Bij is een goede aanleiding om stil te staan bij het belang van bijen en insecten,” zegt Vos. “Zonder bijen komt ons ecosysteem en uiteindelijk onze voedselvoorziening in gevaar.”
Bijen krijgen het steeds moeilijker door het verlies van biodiversiteit, bestrijdingsmiddelen en droogte. Honingbijen vinden beter hun weg in stedelijke gebieden, maar wilde bijen worstelen met concurrentie en veranderende leefomstandigheden. De urgentie om te handelen wordt op de Dag van de Bij opnieuw duidelijk. Meer biodiversiteit, minder bestrijdingsmiddelen en bewust tuinieren kunnen een verschil maken.
