KANALENEILAND – De beweegcursus ‘Sociaal Vitaal in Kleur’ in Utrecht Zuid breidt uit. Naast bewegen en gespreksgroepen wordt er binnenkort ook valpreventie toegevoegd aan het programma. De cursus, gericht op ouderen met een migratieachtergrond, wordt daarmee langer én completer. In Kanaleneiland zijn de eerste pilots inmiddels gestart.

De uitbreiding van de cursus komt niet uit het niets. Sociaal Vitaal in Kleur (SVIK) bestaat inmiddels vijf jaar en is een variant op het bestaande Sociaal Vitaal-programma, maar dan aangepast voor ouderen met een migratieachtergrond. Vanaf het begin lag de focus op beweging, mentale gezondheid en sociaal contact. Nu komt daar dus een extra pijler bij: valpreventie.

Volgens oefentherapeut en initiatiefnemer Lucie Neven is die aanvulling hard nodig: “We zien dat valpartijen onder ouderen met een migratieachtergrond relatief vaak voorkomen. Ze krijgen op jongere leeftijd te maken met gezondheidsklachten zoals diabetes, obesitas of geheugenproblemen. Die zorgen voor een verhoogd valrisico. Met dit nieuwe onderdeel kunnen we daar beter op inspelen.”

Van Rotterdam naar Utrecht
Sociaal Vitaal is ontwikkeld in Rotterdam en werd vijf jaar geleden voor het eerst in Utrecht Zuid geïntroduceerd. Neven begon met het geven van lessen in Amersfoort en merkte daar al snel dat de bestaande cursus niet altijd goed aansloot op deelnemers met een migratieachtergrond. Deelnemers begrepen de Nederlandse lesstof niet altijd, gesprekken liepen stroef, en het leeftijdsverschil met de ‘gemiddelde’ oudere zorgde ervoor dat opdrachten vaak te eenvoudig waren.

“We moesten het programma echt aanpassen,” legt Neven uit. “De deelnemers waren jonger, actiever, maar ook lastiger te bereiken. De sociale controle is groot in sommige gemeenschappen. Gezondheid is een lastig onderwerp.”

Tussen 2020 en 2023 werd er flink geëxperimenteerd. In Utrechtse wijken als Lombok en Kanaleneiland werden aangepaste lessen getest. Denk aan dynamischere opdrachten, meer beeld en minder tekst, en gesprekken die beter aansluiten bij de leefwereld van de deelnemers.

Kanaleneiland als voorbeeld
Kanaleneiland bleek al snel een succesverhaal. Bij buurthuis Hart van Noord draait daar een van de oudste en meest actieve SVIK-groepen. Oefentherapeut Djito Dwarka geeft daar elke maandagmiddag les aan een groep voornamelijk Surinaams-Hindoestaanse vrouwen. Na afloop blijven ze vaak nog hangen voor spelletjes en gezamenlijk eten – iets dat de groep zélf heeft georganiseerd, samen met vrijwilligers en sociaal werkers van DOCK.

“De samenwerking met Hart van Noord is echt bijzonder,” zegt Neven. “Vanaf het begin, zelfs tijdens corona, zijn daar lessen blijven doorgaan. DOCK en de vrijwilligers hebben er alles aan gedaan om dit draaiende te houden.”

Het is ook de enige SVIK-groep in Utrecht waar deelnemers een eigen bijdrage betalen. Dat lukt vooral omdat de meerwaarde van de lessen zichtbaar is: mensen voelen zich fitter, hebben meer zelfvertrouwen en voelen zich minder eenzaam.

Valpreventie als volgende stap
De nieuwe valpreventie-lessen worden niet als aparte cursus aangeboden, maar geïntegreerd in het bestaande SVIK-programma. Daardoor worden de lessen iets langer, en breder van opzet. “We willen geen aparte cursus die je erbij moet doen,” legt Neven uit. “Juist de combinatie van bewegen, praten en nu dus ook valpreventie maakt het krachtig.”

De eerste pilotlessen worden momenteel al getest bij bestaande SVIK-groepen, onder andere in Kanaleneiland. In totaal worden drie steden gezocht om het programma verder te implementeren. Welke dat precies zijn, is nog niet bekend, maar Utrecht is in ieder geval één van de locaties.

Erkenning en toekomst
Het aangepaste SVIK-programma is in 2023 erkend door het landelijke Kenniscentrum Sport en Bewegen. Een belangrijke stap, zegt Neven: “Daardoor wordt het makkelijker om structurele financiering te regelen. En het helpt ook om andere gemeenten te overtuigen.”

De behoefte aan dit soort programma’s groeit, benadrukt ze. “De doelgroep wordt groter, en de gezondheidsproblemen zijn vaak complex. Door vroeg in te grijpen, met beweging, voorlichting en nu dus ook valpreventie, kun je echt het verschil maken.”

Door de unieke combinatie van bewegen, cultuurgevoelige gesprekken en samenwerking met lokale organisaties, is SVIK volgens Neven een voorbeeld van hoe preventie écht kan werken. “Het is geen trucje, het is mensenwerk. En het werkt alleen als je samenwerkt met de gemeenschap.”