Op de Emmakade in Woerden wordt al ruim honderd jaar kaas gepakt en geproduceerd. Vroeger werd hier kaas gebracht door boeren via de singel om te rijpen. Maar door de populariteit van kaas van de afgelopen tijd kun je hier nu een rondleiding krijgen in het kaaspakhuis van Beleef Woerden. Zij zijn dan ook het enige kaaspakhuis in Nederland waar je een rondleiding kunt krijgen.
Als je het kaaspakhuis op de Emmakade van Beleef Woerden binnenloopt, kom je eerst in een klein kaaswinkeltje waar je kaas en souvenirs kunt kopen. Bij een rondleiding ga je met een vrijwilliger die veel van kaas afweet naar het tweede kamertje door een grote schuifdeur. Je komt dan terecht in een grote gele kamer met een trap aan de linkerkant en een glazen ruimte waar kaas gemaakt kan worden; hier zie je een grote machine staan. Maar voordat je verderloopt, moet je even gaan zitten voor de ‘kaasfilm’, waarin meer informatie wordt gegeven over kaas en Woerden.
Na het kijken van de kaasfilm begint de rondleiding door het pakhuis echt. Je krijgt een haarkapje op en krijgt eerst een kijkje bij de machine. Daarna ga je met de steile trap omhoog naar de ‘kaashemel’, een grote kast met 70 ton aan kaas.
Kaas wordt de laatste paar jaar steeds populairder in Nederland. Zo nam het verbruik van melk en melkproducten tussen 2005 en 2021 af met 20%, maar het gebruik van melkrijke kaas nam in deze periode toe met wel 40%. Dat blijkt uit een overzicht van zuivelproducten en eieren per hoofd van de bevolking gedurende 2005 tot 2022 van WER (Wageningen Economic Research). Dit komt onder anderen door de populariteit van kaasplankjes bij de borrel en snacks zoals tosti’s. De populariteit van kaas wordt echter wel als zorgelijk gezien, omdat het maken van kaas veel meer melk verbruikt dan andere melkproducten.
Willie Westelaken werkt al langer als vrijwilliger bij het kaaspakhuis. Zo geeft zij rondleidingen en werkt ze in de souvenirwinkel. Zij komt zelf oorspronkelijk uit Woerden en weet dan ook veel van de Woerdense kaascultuur. Want ja, de Woerdense kaascultuur is groter dan sommige mensen denken. Zo ligt er vandaag de dag 15 miljoen kilo kaas in Woerdense pakhuizen; de helft van de kaas in Woerden wordt dan ook geëxporteerd naar 40 andere landen. Voor een kilo kaas heb je 10 liter melk nodig, dus met hulp van veel koeien en boeren is dit al langer een grote markt. Daarom werd kaas vroeger ook wel ‘Geel Goud’ genoemd.
Er is gelukkig nog genoeg kaas in Woerden, maar door de populariteit stijgt de prijs van kaas wel steeds meer. Ook vernieuwde landbouwregels die te maken hebben met de nieuwe regels op CO2-uitstoot dragen bij aan de prijsstijging van kaas. Zo kostte een kilo kaas in 1970 rond de 3 euro, terwijl je nu ongeveer 13 euro betaalt voor een kilo kaas. Dit hangt natuurlijk wel af van welke kaas je koopt en de koopkracht is ook veranderd.
Willie Westelaken vertelt dat de kaas die verkocht wordt in Woerden officieel geen Woerdense kaas heet, maar Goudse kaas. Goudse kaas is een benaming voor de manier waarop kaas wordt bereid; dit gaat vooral over de toevoegingen bij de melk en het rijpen van de kaas. ‘Woerdenaren vinden het altijd leuk om te zeggen dat zij Goudse kaas hebben bedacht, en dat Gouda slimmer was en het patent heeft aangevraagd,’ zegt Willie Westelaken. Het heet dus Goudse kaas omdat Gouda vroeger het patent heeft aangevraagd voor deze manier van kaas maken. Het had dus zomaar in de supermarkt op vakantie ‘Woerdense cheese’ kunnen heten in plaats van ‘Gouda cheese’.
Bij het maken van Goudse kaas heb je natuurlijk melk nodig. De verse koeienmelk wordt in een grote bak gedaan, en dan wordt er stremsel en zuursel in geroerd. Zuursel bestaat uit natuurlijke melkzuurbacteriën die suikers in de melk omzetten naar melkzuur. Stremsel zorgt ervoor dat de vaste stoffen in melk, zoals melkeiwitten en melkvetten, samenklonteren tot wrongel; het vocht dat overblijft, wordt wei genoemd. Deze wrongel wordt goed geroerd door ronddraaiende messen en verwarmd tot 35 graden. Hierna wordt de wrongel afgetapt van de wei en samengeperst. Vervolgens wordt de kaas gerold in pekelblad, dat is het plasticje om de kaas heen, en bewaard in kaaspakhuizen in kamers waar het 12 graden blijft.
In het kaaspakhuis van Beleef Woerden ligt er dus ongeveer 70 ton aan kaas van verschillende kaasboeren uit Woerden. De kaas die in dit pakhuis ligt, is al langer dan 4 weken oud en hoeft nu maar één keer per week omgedraaid te worden. Dit doen arbeidsongeschikten die wekelijks langskomen. Verder heb je ook een kaasmeester die de kazen controleert op gaten, want niet elke kaas moet gaten krijgen. De kaasmeester komt eens in de zoveel dagen langs en klopt met een hamertje op de kazen om te horen of de kazen hol zijn. In grote kaasfabrieken doen ze dit niet meer met hamers, maar met röntgenscans. Na 4 weken is de kaas klaar voor verkoop als je het wilt verkopen als jonge kaas; voor jong belegen moet je nog 4 weken wachten, voor belegen in totaal 4 maanden, en als de kaas meer dan een jaar rijpt, is het oude kaas.
Als je meer wilt weten over de kaascultuur en productie in Woerden, kun je terecht in het kaaspakhuis van Beleef Woerden. Je krijgt informatie over de geschiedenis van kaas, hoe het gemaakt wordt en de kaascultuur en handel in Woerden.
