Tegen de landelijke trend in: oplichtingscijfers in Zeist historisch laag
Zeist – Terwijl in Nederland de zorgen over fraude en oplichting toenemen, laat Zeist al jarenlang een opvallend ander beeld zien. In de afgelopen vijftien jaar is het aantal meldingen van oplichting in de gemeente met ruim 80 procent gedaald. In sommige jaren werden zelfs helemaal geen gevallen geregistreerd. Het CBS spreekt van een zeldzaam patroon, dat in de visualisatie direct zichtbaar is. Toch klinkt ook hier een waarschuwing: online fraude rukt op en is moeilijker meetbaar.
Aanhoudende daling sinds 2010
In 2010 werden in Zeist nog dertig gevallen van oplichting geregistreerd. In de twee jaren daarna bleef dat aantal met 25 meldingen per jaar nog relatief hoog. In 2013 begon een gestage daling: eerst twintig gevallen, toen tien in 2014, gevolgd door vijf in 2015. Daarna kwam de afname in een stroomversnelling. In 2016, 2018, 2019 en 2022 werd in het geheel geen enkele oplichtingszaak geregistreerd. De meest recente jaren, 2023 en 2024, laten een stabiel laag cijfer zien van vijf meldingen per jaar.
Over de gehele periode van 2010 tot en met 2024 zijn in Zeist 121 oplichtingszaken geregistreerd. Voor een gemeente met ruim 60.000 inwoners is dat uitzonderlijk laag. Het gemiddelde komt daarmee uit op ongeveer acht zaken per jaar, met de laatste vijf jaar zelfs onder de vijf.
Jan Smit, een wijkagent in Zeist-West, legt uit dat het succes van de lage oplichtende cijfers niet alleen te danken is aan preventiecampagnes, maar ook aan de actieve houding van de bewoners:
“Wat we in Zeist zien, is dat mensen echt betrokken zijn bij hun buurt.” De communicatie is direct, en bewoners melden verdacht gedrag vaak al voordat er iets ernstigs gebeurt. Dat maakt het makkelijker om snel in te grijpen.”
Maria Vermeulen, een vrijwilliger bij de buurtpreventie in Zeist-Oost, beaamt dit:
“Wij hebben echt een goede samenwerking met de wijkagenten.” Als we iets verdachts zien, melden we dat meteen. Het helpt enorm dat de wijkagent snel reageert. “Daardoor voelt iedereen zich veiliger, en dat zorgt ervoor dat er minder ruimte is voor oplichters om te opereren.”
Visueel beeld: daling in één oogopslag zichtbaar
De dalende trend is niet alleen terug te zien in de cijfers, maar ook duidelijk zichtbaar in de bijbehorende visualisatie op basis van CBS-data. De grafiek toont per jaar het aantal geregistreerde oplichtingszaken, met rode balken die opvallen in de jaren waarin er geen meldingen zijn gedaan. Die kleur is bewust gekozen om de bijzondere jaren visueel te benadrukken. Slechts weinig Nederlandse gemeenten laten zo’n patroon zien, waarin meerdere jaren nul registraties voorkomen. Bij de donkerblauwe kleuren zie je duidelijk
Hoe komt dit?
Volgens lokale bronnen is de daling het resultaat van een combinatie van factoren. In Zeist wordt al jarenlang actief ingezet op preventie. Vooral ouderen, die in het verleden vaker slachtoffer werden van babbeltrucs en oplichting aan de deur, zijn in de afgelopen jaren bereikt via campagnes, buurtbijeenkomsten en persoonlijke voorlichting. De gemeente werkt daarbij nauw samen met wijkagenten, bewonersgroepen en lokale welzijnsorganisaties.
Ook het netwerk van buurtpreventie speelt een rol. In wijken als Kerckebosch, Vollenhove en Zeist-West zijn actieve WhatsApp-groepen, buurtapps en vrijwilligersnetwerken die verdachte situaties snel signaleren en melden. Deze informele lijnen tussen bewoners en politie blijken effectief te zijn in het vroegtijdig herkennen en stoppen van oplichterspraktijken.
Vergeleken met omliggende gemeenten
De situatie in Zeist staat in contrast met omliggende gemeenten. In De Bilt, Soest en Utrechtse Heuvelrug ligt het jaarlijkse aantal geregistreerde oplichtingen tussen de tien en twintig. Daar zijn de trends weliswaar ook licht dalend, maar lang niet zo uitgesproken als in Zeist. De verschillen zijn deels te verklaren door bevolkingssamenstelling en stedelijke
Maar cijfers vertellen niet het hele verhaal
Ondanks de lage cijfers klinkt er ook in Zeist een waarschuwing. Experts op het gebied van digitale veiligheid benadrukken dat klassieke oplichting – aan de deur of via brief – misschien afneemt, maar dat online oplichting juist in opmars is. Phishingmails, nepwebshops, valse sms’jes van banken of pakketdiensten: ze zijn steeds moeilijker van echt te onderscheiden.
Deze vormen van fraude worden lang niet altijd als ‘oplichting’ geregistreerd. Vaak melden slachtoffers de schade pas laat of helemaal niet. In veel gevallen weten ze niet waar ze terechtkunnen of denken ze dat het hun eigen fout was.
Uit de landelijke Veiligheidsmonitor 2023 blijkt dat één op de vijf Nederlanders ooit te maken heeft gehad met een vorm van digitale oplichting. Dat percentage ligt in lijn met meldingen die ook in Zeist steeds vaker binnenkomen bij het digitale loket van de politie.
Conclusie: goede cijfers, maar waakzaamheid blijft noodzakelijk
Zeist mag zich met recht een veilige gemeente noemen als het aankomt op oplichtingspraktijken. De cijfers zijn laag, de meldingsbereidheid is goed en bewoners zijn actief betrokken bij het signaleren van verdachte situaties. Toch betekent dat niet dat het gevaar geweken is. De aard van oplichting verandert, en het gevaar verschuift naar de digitale wereld.
De gemeente en politie blijven daarom inzetten op zichtbaarheid, voorlichting en digitale bescherming. Inwoners worden opgeroepen om verdachte berichten altijd te melden en bij twijfel contact op te nemen met de wijkagent of de landelijke Fraudehelpdesk. Alleen met betrokkenheid en samenwerking kan Zeist ook in de toekomst tot de veiligste gemeenten van Nederland behoren.
