In een tijd waarin personeelstekorten de langdurige zorg onder druk zetten, ontstaan creatieve oplossingen. Sinds 2022 biedt zorgorganisatie Warande woonruimte aan voor haar medewerkers op locatie Heerewegen. Tegelijkertijd pleit kennisorganisatie Vilans voor structurele veranderingen. Beide initiatieven richten zich op hetzelfde probleem, te weinig handen aan het bed in een vergrijzende samenleving, een probleem dat volgens vakbond FNV in 2034 kan oplopen tot een tekort van maar liefst 265.600 zorgprofessionals.
Warande begon in 2022 met het verhuren van twintig studio’s op de bovenste verdiepingen van verpleeghuis Heerewegen aan medewerkers. Met een huur van €267 per maand biedt het initiatief verlichting op zowel de woningmarkt als bij het behoud van personeel. ‘Het idee ontstond door leegstand,’ vertelt communicatieadviseur Lidewij Hartman. ‘De verdiepingen werden tijdelijk verhuurd aan een andere zorginstelling en kwamen daarna weer leeg te staan. In deze tijd van woningnood en personeelstekort wilden we de ruimte efficiënt benutten.’ Volgens Hartman bood het project vooral steun aan medewerkers met een lastige privésituatie. Het leverde niet zo zeer nieuw personeel op, maar hielp wel om mensen te behouden. Zij konden er tijdelijk wonen en rustig op zoek gaan naar andere woonruimte.
De studio’s bestaan uit twee samengevoegde kamers met eigen badkamer en gedeelde keuken. ‘Niet ideaal voor gezinnen of mensen die veel zelfstandigheid gewend zijn, het heeft meer iets weg van een soort studentenhuis’ zegt Hartman.
Wonen en werken in balans
Hartman begrijpt de zorgen over de balans tussen werk en privé bij dit woon-werkconcept. Zelf kreeg ze weinig, maar wel enkele reacties van bewoners. ‘Een medewerker vond het vooral praktisch want zo heeft ze geen reistijd.’
Volgens Hartman zijn de woonetages goed gescheiden van de zorgafdelingen, met een eigen ingang en lift. ‘Daardoor kom je bewoners in je vrijetijd minder vaak tegen, al gebeurt dat soms natuurlijk wel.’ Bovendien werken niet alle bewoners op dezelfde locatie. ‘Sommigen werken op een andere vestiging van Warande in de regio,’ zegt Hartman.
Brede aanpak voor behoud van personeel
Naast het aanbieden van woonruimte zet Warande ook in op het aantrekken én behouden van medewerkers via opleidingsprogramma’s, ambassadeursbonussen, team coaching en welzijnsvoorzieningen zoals stoelmassages en cursussen. ‘We bieden van alles aan,’ zegt Hartman. ‘Een bonus van €500 voor het inbrengen van nieuw personeel, ademhalingsoefeningen, stoppen met roken en trainingen rondom de overgang. Veel van onze medewerkers zijn vrouwen van middelbare leeftijd, dus dat sluit goed aan. Daarnaast zijn er kortingsregelingen voor fietsen en coaching op individueel en teamniveau.’ Volgens Hartman is er niet één doorslaggevende maatregel. ‘Je moet aan meerdere knoppen draaien en gelukkig zien we dat het aantal openstaande vacatures wat is afgenomen.’ Hiernaast zet Warande sinds 1 april geen externe medewerkers meer in. ‘Voor vaste teams én bewoners is het prettiger om met vertrouwde gezichten te werken, zeker voor mensen met dementie of bij intieme zorgmomenten.’
Slimmere zorg
Waar Warande een lokaal antwoord biedt, denkt kennisorganisatie Vilans op nationaal niveau mee over het personeelstekort in de zorg. Volgens communicatieadviseur Jan-Willem Doelen is dat tekort structureel én onvermijdelijk. ‘Er komen steeds meer ouderen die langer leven. Maar er zijn te weinig mensen om die zorg te leveren. De maatschappij moet niet alleen anders nadenken over zorg, maar ook meer gaan zorgen,’ stelt hij.
Vilans pleit daarom voor het zogenoemde Leven Centraal-model: eerst kijken wat iemand zélf nog kan, dan of iets aangeleerd kan worden, en pas in laatste instantie zorg inzetten. ‘Het gaat om efficiëntere inzet van personeel en om het versterken van de eigen regie van ouderen,’ zegt Doelen. Technologie van medicijnrobots tot gps-kettingen speelt hierbij een grote rol, net als mantelzorg en buurtinitiatieven. Daarnaast pleit Vilans voor meer samenwerking tussen zorginstellingen, gemeenten en woningcorporaties om tot duurzame oplossingen te komen.
Samen wonen, samen zorgen
Vilans staat niet afwijzend tegenover woon-werkconcepten zoals die van Warande. ‘Met het huidige, aanzienlijke personeelstekort in de zorg moeten we kijken naar creatieve oplossingen,’ zegt Doelen. ‘Maar die mogen de werk-privébalans én de kwaliteit van de zorg niet in gevaar brengen.’
Volgens Doelen kunnen woongemeenschappen waarin ouderen en jongeren samenleven een waardevolle aanvulling zijn op het zorgaanbod. ‘Ouderen krijgen zo extra ondersteuning bij dagelijkse dingen, zonder dat daar direct professionele zorg voor nodig is. Dat verlicht de druk op het zorgsysteem. Tegelijkertijd kunnen ouderen ook iets terugdoen, bijvoorbeeld door op te passen op kinderen, een hond uit te laten of hun levenservaring te delen.’
Tijdelijke oplossing met blijvende impact?
Het woonproject van Warande blijft nog maar tijdelijk van aard. ‘We zijn geen woningcorporatie,’ benadrukt Lidewij Hartman. ‘Dit was een oplossing binnen onze zorgtaak. In 2026 staat een grote renovatie van Heerewegen gepland. Dan stopt dit woon-werkconcept sowieso.’
Toch sluit de organisatie nieuwe woonvormen in de toekomst niet uit. Hartman noemt als voorbeeld woonzorgorganisatie Humanitas in Deventer. ‘Daar wonen studenten tussen ouderen, ‘gespikkeld wonen’. Ze kunnen daar kosteloos wonen in ruil voor dertig uur vrijwilligerswerk per maand. Een mooie manier om generaties te verbinden.’
Zelf heeft Warande hier nog geen stappen in gezet, maar de interesse is er wel. ‘We hebben daar nog geen ontwikkelingen op gericht, maar het zijn wel ideeën waar we meer aandacht aan willen geven. Hoe dat eruit moet zien weet ik nog niet, maar het is zeker iets om over na te denken.’
