ZEIST – Theatergroep Demasqué organiseert de voorstelling Hersenschimmen In Kunsthuis Idea. Een stuk gebaseerd op de roman van J. Bernlef, geregisseerd door Martine Werners, belicht de aftakeling van het hoofdpersonage Maarten door Alzheimer. Daarom wordt er met deze voorstelling ook aandacht gevraagd voor deze ziekte.
In Hersenschimmen volgen we Maarten, een gepensioneerde man die met zijn vrouw Vera in de Verenigde Staten woont. Langzaam verliest Maarten zichzelf en wordt hij steeds vergeetachtiger door dementie. De roman is bekend om de manier waarop de aftakeling van Maarten wordt beschreven vanuit zijn eigen perspectief. Dit wordt in het stuk ook door het gebruik van het decor en licht laten zien. Zijn toenemende vergeetachtigheid, verwarring en desoriëntatie laten een beeld achter van hoe dementie iemand zijn identiteit doet verliezen.
producent Elize Miedema heeft dit boek niet zomaar uitgekozen om een voorstelling over te maken. “Ik was heel erg bezig met het idee om in iemand zijn hoofd te kruipen.” “Hoe is het nou om in het hoofd te kruipen van iemand die anders is dan normaal,” vertelt Miedema.
Voordat de zaal wordt geopend worden alle gasten verwelkomd met een hapje en een drankje en een gedicht door de stadsdichter. Vervolgens worden de deuren van de zaal geopend en kan iedereen zijn plek op gaan zoeken. De voorstelling begint, er zijn meerdere attributen neergezet op het toneel wat herinneringen en objecten in het huis moeten voorstellen. Hoe verder het stuk zich vordert, verdwijnt daarmee ook het geheugen van de hoofdpersoon Maarten die gespeeld wordt door Bert Jan Landman.
Licht en geluid spelen een rol in het laten voelen van Maartens verwarring. Het licht wordt gedimd en vervormd, terwijl geluidseffecten zoals druppelend water en voetstappen de verwarring van Maarten versterken. Do Okkerse is geluidstechnicus en zorgt er dus voor dat de hele voorstelling qua geluid goed moet verlopen. “We nemen op heel veel verschillende manieren mensen mee door middel van licht,” vertelt Okkerse. “Bepaalde kleuren van licht zacht of hart.” Als Maarten bijvoorbeeld zijn handen voor zijn ogen doet, moet snel het licht op rood om het publiek nog meer mee te nemen in zijn verwardheid.
Door de verwarring van Maarten nog completer te maken wordt zijn vrouw, Vera ook door drie verschillende speelsters gespeeld. Maarten verward het heden constant met het verleden en ziet daarom zijn vrouw in verschillende leeftijden in zijn hoofd. Cora van Burgeler, Tineke Hoopman en Jory Schoondermark spelen Vera uit verschillende periodes in Maarten zijn leven. “Met zowel een moeder als een schoonmoeder met de diagnose dementie heb ik me vaak verbaasd over hoe raak bepaalde teksten zijn die in dit stuk voorkomen,” vertelt speelster Tineke Hoopman. “Ik vraag me af of het mogelijk is om een rol in te vullen zoals gezien en ervaren door Maarten”. Gedurende het stuk lopen de gemoederen tussen Maarten en Vera ook steeds meer op. Vera wordt steeds meer ongerust om haar man terwijl hij steeds onrustiger wordt en vergeet wat hij doet.
Na 50 minuten in het stuk wordt er een korte pauze van 10 minuten ingelast. Mensen kunnen dan nog even wat drinken en bespreken wat ze zojuist allemaal gezien hebben in het stuk. Vervolgens gaat het stuk verder op dezelfde hand, alleen wordt hoofdpersoon Maarten steeds meer verward. De voorstelling eindigt met een applaus voor de acteurs en vervolgens kunnen alle gasten vertrekken om nog wat te drinken en ook de acteurs te ontmoeten.
Theatergroep Demasqué doet vaker voorstellingen, zo hebben ze in 2022 het stuk De Wetten uitgebracht. Het stuk Hersenschimmen is nog tot zondag 20 oktober te bezichtigen in het Kunsthuis Idea en op dinsdag 22 oktober volgt er een lezing over dementie.
Verslaggever Aimee-Claire Punselie spreekt op locatie met Martine Werners, Elize Miedema en Do Okkerse.
