Volgens cijfers van het CBS is het aantal vernielingsmisdrijven in Zeist tussen 2010 en 2024 met 55 procent gedaald. Dit is een sterkere daling dan het landelijke gemiddelde van 45 procent en de 46 procent afname in de provincie Utrecht. Toch viel tussen 2020 en 2023 een kleine stijging van 3 procent op, terwijl landelijk geen vergelijkbare toename zichtbaar was.

Tussen 2020 en 2023 steeg het aantal vernielingsmisdrijven in Zeist met 3 procent. Sommige categorieën lieten zelfs een opvallende toename zien. Landelijk was zo’n stijging niet te zien. Lokale ondernemers merkten deze toename duidelijk en vertelden over de impact in die periode. Volgens hen is het aantal vernielingen in 2024 weer gedaald, wat zorgt voor een sterker gevoel van veiligheid en minder schade aan hun bedrijven. Dit blijkt ook uit de cijfers: na een korte stijging daalde het aantal vernielingsmisdrijven met 24 procent.

Vernielingen treffen ook lokale ondernemers

In oktober 2020 werd parfumerie Fleur & Geur aan de Voorheuvel in Zeist slachtoffer van een vernielingsmisdrijf. Eigenaresse Ellen Bekker herinnert zich het incident nog goed: ‘Er werden ’s avonds laat spullen die bij de voorgevel stonden kapot gegooid. Dat is gevaarlijk voor fietsers en voetgangers, vooral in het donker. Gelukkig zagen de buren het toen ze ’s nachts hun hond uitlieten.’
Bekker had eerder ook te maken met vernielingen op een andere locatie: ‘Ze dronken daar bier, aten pizza, lieten rotzooi achter en maakten de bloembakken kapot.’ De daders zijn nooit gepakt. ‘Het is lastig om dit soort zaken hard te maken. Soms is er bewijs, maar wie precies verantwoordelijk is, valt moeilijk te achterhalen.’
Die frustratie is begrijpelijk, want volgens het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) ligt het oplossingspercentage voor vernielingsmisdrijven relatief laag, lager dan bij bijvoorbeeld vermogensdelicten.

In mei 2023 gebeurde het opnieuw, dit keer op de Bergweg. Voor het voormalige restaurant Bella Lavita werden bloembakken kapot gegooid. Verderop werd een dixietoilet omvergegooid, vlak voor het Chinees gezondheidscentrum Feng en deels op de weg.
Aan dezelfde straat is Binnenspecialist De Bruin gevestigd. Medewerker Lex Jansen kreeg destijds niets mee van de vernielingen, maar vertelt dat het bedrijf vaker slachtoffer is van vandalisme. ‘Een paar jaar geleden zijn onze vlaggenmasten gesloopt en aan de achterkant werd regelmatig graffiti gespoten. We doen geen aangifte, we accepteren het en gaan gewoon door.’

Ondernemers over mogelijke oorzaken

Bekker ziet de stijging in de dalende trend vooral als gevolg van de coronacrisis: ‘Mensen waren gefrustreerd. Dat lijkt me een logische verklaring, al kan ik het niet hard maken.’
Jansen wil er geen harde conclusie aan verbinden: ‘Ik weet het niet zeker, maar de gevolgen van corona lijken me een logische verklaring.’

Buurtapp moet zorgen voor meer waakzaamheid

Omdat ondernemers de situatie serieus nemen en iets willen doen om vernielingen te voorkomen, startte Bekker een buurtapp. ‘Daarmee kunnen we elkaar waarschuwen bij incidenten of verdachte situaties delen.’ Toch twijfelt niet iedereen aan het nut ervan. Jansen is sceptisch: ‘Ik denk niet dat zulke apps veel doen. Het blijft vooral bij constateren en nieuws verspreiden.’

Veiligheid en vervolgstappen

Ondanks de incidenten voelen zowel Bekker als Jansen zich nog altijd veilig in Zeist. Ook horen ze geen verontrustende geluiden vanuit hun omgeving.
‘Gelukkig hebben we geen last meer van dit soort incidenten, maar even afkloppen hè,’ zegt Bekker lachend. ‘Toch nemen we geen risico’s. We sluiten de zaak altijd met z’n tweeën af en ik ben nooit alleen in het donker.’
Beide ondernemers merken, ook via hun omgeving, dat het aantal vernielingsmisdrijven in 2024 weer verder is gedaald. Ze hopen op een verdere afname, maar geloven ook dat extra maatregelen nodig kunnen zijn.
‘Ik denk dat het helpt als er meer consequenties komen voor dit soort daden en de pakkans wordt verhoogd, bijvoorbeeld door beter cameratoezicht en meer blauw op straat,’ zegt Jansen. ‘Dat er sneller wordt opgetreden en waar mogelijk preventief wordt ingegrepen. Maar dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Uiteindelijk moet er bij de daders zelf ook een knop om.’
Bekker pleit daarnaast voor wetsaanpassingen: ‘Op deze manier worden daders te veel beschermd, zijn ze moeilijk te achterhalen en komen ze er vaak mee weg.’

De vraag die blijft hangen

Hoewel Zeist over een langere periode een duidelijke afname kende in vernielingsmisdrijven, lieten zowel cijfers als gesprekken met lokale ondernemers zien dat er tussen 2020 en 2023 juist een tijdelijke stijging plaatsvond. Of die toename verband hield met de nasleep van corona blijft speculatie. Inmiddels wijzen de meest recente cijfers uit 2024 op een nieuwe daling, wat bijdraagt aan een hersteld gevoel van veiligheid onder ondernemers. Toch blijft de vraag: in hoeverre kan de overheid bijdragen aan het verder terugdringen van vernielingsmisdrijven, en welke rol is daarbij weggelegd voor lokale ondernemers zelf?