Het aantal mensen dat in Zeist werkt in de handel sector is de afgelopen jaren flink afgenomen. In 2010 werkte nog 7,8 procent van de inwoners in deze sector. In 2023 is dat gedaald naar 6 procent. Een daling van ruim 23 procent. In de rest van Nederland zien we juist een lichte stijging: van 7,8 naar 8,3 procent, een groei van ongeveer 6 procent. Het werknemersaantal bij verkopers in Zeist krimpt dus terwijl er landelijk groei is. Wat betekent dat voor de winkelstraten? En hoe gaan ondernemers hiermee om?
Bron: CBS StatLine
Deze cijfers komen uit een analyse van openbare data van het CBS. Ze laten zien dat het aandeel mensen met een baan in de handel in Zeist al jarenlang langzaam afneemt. Terwijl het landelijk beeld redelijk stabiel is, lijkt het erop dat het centrum van Zeist aan het veranderen is. Minder mensen werken in de winkels en dat kan invloed hebben op het straatbeeld en de lokale economie.
MKB Utrecht, de belangenorganisatie voor kleine en middelgrote bedrijven in de regio, maakt zich zorgen. Ze lobbyen ook voor ondernemers in Zeist. “De terugloop van personeel in de handel is een zorgelijk signaal,” zo laten ze weten. “Het zegt iets over de aantrekkelijkheid van de sector en over de aantrekkelijkheid van het centrum als werkplek.” Volgens MKB Utrecht spelen er meerdere problemen tegelijk. “De kosten lopen op, de huren in het centrum zijn hoog en ondernemers hebben moeite om geschikt personeel te vinden. Tegelijkertijd verschuift het koopgedrag van mensen steeds meer naar online. Dat heeft allemaal invloed op het aantal banen in deze branche.”
De belangenorganisatie benadrukt dat dit niet betekent dat winkelstraten verdwijnen, maar dat ze wel veranderen. “We zien in veel steden en dorpen dat winkelpanden steeds vaker worden omgebouwd tot horeca, kapperszaak of woning. De klassieke winkelstraat, met alleen maar winkels naast elkaar, maakt plaats voor een gemengder centrum. Dat is niet per se slecht, maar vraagt wel om samenwerking tussen gemeente, ondernemers en vastgoedeigenaren.”
Ondernemers in Zeist herkennen het beeld. Bert Boer is eigenaar van Alexanderhoeve, een delicatessewinkel in kaas en noten in Kerckebosch. “Je merkt dat alles duurder is geworden,” zegt hij. “Van inkoop tot energie en personeel. Dat maakt het moeilijker voor ondernemers in deze tijd.” Ook het vinden van personeel is lastig. “Het is moeilijk om mensen te vinden die willen en kunnen werken in een winkel. En als je ze vindt, willen ze vaak niet fulltime. Dat maakt het voor ons ingewikkeld.”
Boer ziet ook dat de klant zich anders gedraagt dan tien jaar geleden. “Vroeger kwamen mensen echt naar de winkel voor hun wekelijkse boodschappen. Nu is het meer voor een luxeproduct of een speciaal moment. En tussendoor gaan ze veel vaker naar supermarkten, Dat merken wij ook.”
Slager Teus Dalhuisen vertelt: “Bij ons gaat het eigenlijk hartstikke goed qua klanten. Mensen weten ons goed te vinden en we hebben veel vaste klanten.” Toch merkt hij ook de krapte op de arbeidsmarkt. “Het is gewoon moeilijk om jonge mensen te vinden die in de slagerij willen werken. Het vak is mooi, maar het is niet meer zo vanzelfsprekend dat jongeren daarvoor kiezen. Dat zie je in de hele sector.” Dalhuisen ziet ook de andere kant van de medaille. “Klanten komen voor verse producten natuurlijk nog gewoon naar de fysieke winkel. Bij onze buren, de kleding- en dierenwinkel, is de concurrentie van online shoppen denk ik veel groter.”
De gemeente Zeist probeert ondertussen het centrum aantrekkelijk te houden. Met evenementen, nieuwe horecazaken en flexibele regels voor winkelpanden probeert men te zorgen dat het centrum levendig blijft. MKB Utrecht vindt dat belangrijk, maar waarschuwt ook dat het niet vanzelf gaat. “Een aantrekkelijk centrum vraagt om visie. Je moet ruimte geven aan ondernemers, maar ook zorgen voor voldoende woningen, een goede bereikbaarheid en een veilige, schone openbare ruimte. Alleen dan blijft het centrum levendig en economisch gezond.”
De vraag of de winkelstraten in Zeist verdwijnen, is dus niet met een simpel ja of nee te beantwoorden. Wel is duidelijk dat de functie van het centrum verandert. Uit de cijfers blijkt dat de handel het hier moeilijker heeft dan in de rest van het land. Als dit niet wenselijk wordt gevonden, zullen er keuzes gemaakt moeten worden door ondernemers, de gemeente én de inwoners.
