Een ontmoeting die alles veranderde 

Het idee voor de documentaire kwam niet uit de lucht vallen. Het begint als Stanzen tijdens de minor de staat van de wereld Abdulaal Hussein ontmoet. ‘Hij vertelde dat hij zijn zusje de grens over had geholpen en daar een maand cel voor kreeg,’ zegt ze. ‘Zonder eerlijk proces.’ Het verhaal liet haar niet los. Ze gaat op onderzoek uit en ontdekt dat dit geen op zichzelf staand geval is. In meerdere Europese landen worden mensen vervolgd die vluchtelingen helpen. 

Via Hussein komt ze in contact met Pieter Wittenberg, een van de drie hoofdpersonen van haar documentaire. Hij verwijst haar door naar journalist Ingeborg Beugel, ook een hoofdpersoon. ‘Het was bijna toeval hoe alles samenkwam,’ vertelt Stanzen. ‘Ik wilde mijn eerdere documentaire aanpassen en actueler maken, de film die ik tijdens cross-border journalism gemaakt had. Het was het doel om het aan een groter publiek te tonen. Door uiteindelijk gesprekken met Ingeborg te voeren kwam ik op dit onderwerp uit. Toen wist ik: dit ís het verhaal.’

Van schoolproject naar volwaardig filmplan 

Hoewel de film onderdeel was van haar afstuderen, voelde het voor Stanzen nooit als ‘een schoolopdracht’. Ze reist in haar eentje naar Noorwegen en Griekenland, spreekt tientallen experts, vrijwilligers en juristen en bouwt haar netwerk uit tot ver buiten Nederland. ‘Ik denk dat ik wel tachtig mensen heb gesproken,’ zegt ze lachend. ‘Van beleidsmakers tot advocaten. Ik wilde het onderwerp van alle kanten begrijpen.’ 

Het filmen zelf blijkt een race tegen de klok. Naast haar vrije productie moest ze ook nog een groepsopdracht, een groot onderzoek én twee Honours-cursussen afronden. ‘Ik had twee weken de tijd om te editen,’ vertelt ze. ‘Mijn editor en ik maakten dagen van twaalf uur. Het was chaos, maar het is gelukt!’ En dit allemaal in het Engels. 

Crowdfunding en lef 

Om de documentaire te bekostigen zet Stanzen volledig zelfstandig een crowdfundingscampagne op via Voordekunst. Binnen twee weken haalt ze zesduizend euro op, daarna nog eens vijfhonderd extra. ‘Ik dacht: het ergste wat kan gebeuren is dat ik het geld moet terugbetalen,’ zegt ze. ‘Maar als ik het niet zou proberen, zou ik er spijt van krijgen.’

Met het geld betaalt ze onder meer de montage, vliegtickets en kleurcorrectie. Noorwegen blijkt vooral een kostbare bestemming. ‘Maar ik móest erheen,’ zegt ze. ‘Een van mijn hoofdpersonen, Tommy Olsson, komt uit Tromsø en zijn verhaal kun je niet begrijpen zonder die context. Vanwege het mogelijk internationaal arrestatiebevel en het filmen van zijn werkwijze moest ik er zelf heen.’ Tommy is een groot onderdeel van het verhaal, de documentaire draait om hem.  

Journalist of activist? 

In haar eerdere werk sprak Stanzen al over het ‘grijze gebied tussen onafhankelijke en activistische journalistiek’. Bij deze film wordt die spanning voelbaar. Ze kiest er bewust voor drie witte Europeanen als hoofdpersonen te volgen, in plaats van vluchtelingen zelf. ‘Er zijn al veel films gemaakt over vluchtelingen door vluchtelingen. Maar de mensen die negativiteit voelen bij migratie gaan die films vaak niet kijken. Ik wilde juist díe groep bereiken,’ aldus Stanzen.  

Volgens haar is journalistiek nooit volledig objectief. Wél transparant. ‘Ik ben tegen polarisatie,’ zegt ze. ‘Mijn doel is om mensen weer dichter bij elkaar te brengen. Deze film is activistisch in de zin dat ik aandacht wil vragen voor iets dat niet klopt. Maar het is geen pamflet. Het is een verhaal dat empathie probeert op te roepen.’

De reacties: van Rotary tot Europese ambities 

De impact van haar film merkt ze direct. Toen ze werd uitgenodigd bij de Rotary in Houten, wist ze zo niet wat ze kon verwachten. ‘Dertig witte, oudere mannen in pak en enkele vrouwen,’ vertelt ze. ‘Maar na afloop kwamen ze naar me toe. Ze waren geraakt. Sommigen zeiden: je hebt mijn perspectief veranderd.’

Een leerproces 

Bij het maken van de documentaire ontdekt Stanzen ook veel over zichzelf. Ze blijkt flexibeler dan ze dacht. ‘Ik stond heel open voor alles wat op mijn pad kwam,’ zegt ze. ‘Ik durfde mensen te interviewen zonder te weten wat eruit zou komen en ik leerde erop te vertrouwen dat het goed zou komen.’ Ook de docenten spelen hierin een grote rol. ‘Ik heb me altijd gesteund gevoeld,’ zegt ze. ‘De SvJ was een veilige plek. Zonder de begeleiders had ik dit niet gekund.’ 

Advies voor toekomstige documentairemakers 

Voor studenten die dromen van een eigen maatschappelijke documentaire heeft ze één raad: gewoon doen. ‘Spring in het diepe,’ zegt ze. ‘Je leert al doende. Als het mislukt, dan mislukt het maar je hebt het in elk geval geprobeerd.’ 

Zelf kijkt ze met trots terug op het project. ‘Er zijn dingen die ik anders had gedaan als ik meer tijd had,’ zegt ze. ‘Maar binnen de mogelijkheden heb ik iets gemaakt waar ik volledig achter sta. En het voelt alsof dit pas het begin is.’

En nu? 

Hoewel ‘From Compassion to Crime’ haar debuut is, voelt het voor Stanzen vooral als een beginpunt. Achter de schermen is ze alweer bezig met nieuwe research voor een vervolg documentaire. Waar die zich precies op gaat richten, houdt ze nog open. ‘Ik sta nog in de kinderschoenen,’ zegt ze. ‘Maar ik ben al wel bezig met reizen plannen en nieuwe onderwerpen verkennen.’

Daarnaast wil ze haar huidige documentaire blijven inzetten om verandering teweeg te brengen. Het streven is om de film niet alleen bij screenings en festivals te tonen, maar ook in het onderwijs en uiteindelijk in het Europees Parlement. ‘Het beleid moet veranderen,’ zegt ze. ‘En als mijn film daaraan kan bijdragen, al is het maar een beetje, dan is mijn doel bereikt.’ Ze kijkt terug op een leuke tijd op de SvJ.  

De screening van Stanzen Jelsma’s documentaire ’From Compassion to Crime’ wordt op maandag 8 december 2025 vertoond in Plantage Dok in Amsterdam. Klik hier voor meer informatie of zie onderstaande afbeelding. Daarnaast is ze bezig met een samenwerking met Pakhuis te Zwijger voor een vertoning als onderdeel van het programma “World Without Borders”. De vertoning staat gepland voor februari 2026.