Door middel van data afkomstig uit het Snuffelfiets-project is dit onderzoek naar de sportroutes met de schoonste luchtkwaliteit in de provincie Utrecht opgesteld. Snuffelfiets is een project van Samen Meten Utrecht, waarbij inwoners van de Provincie Utrecht met een sensormeetkastje al fietsend data over onder andere fijnstofconcentratie in de lucht verzamelen als incidator voor de luchtkwaliteit. Door de meetgegevens van de tweede week van november in 2021 te visualiseren, kunnen we een inschatting maken wat op dit moment, een jaar later, de schoonste routes zullen zijn.
Snuffelfiets
Het Snuffelfiets-project is sinds september 2019 in volle gang en maakt gebruik van kastjes die PM2.5-fijnstof (deeltjes met een maximale grootte van 2,5 micrometer) meten. Momenteel zijn er ca. 500 Snuffelfietsers in de provincie Utrecht.
Wat denkt de Utrechtse sporter?
Houdt de Utrechtse (amateur)sporter rekening met de kwaliteit van de lucht? Om deze vraag te beantwoorden is er een kleine groep Utrechters middels een enquête ondervraagd. De resultaten geven een vermoeden dat de gemiddelde Utrechtse (amateur)sporter zich niet bezig houdt met de luchtkwaliteit voordat hij/zij een route uitkiest. Maar liefst 88% van de ondervraagden gaf namelijk aan de luchtkwaliteit niet te controleren voordat ze gaan sporten. Toch is 83% van mening dat luchtkwaliteit enigszins belangrijk is. Voor de sporters die deze mening delen, is dit onderzoek uitgevoerd. Hiervoor is gebruik gemaakt van populaire routes afkomstig uit de enquête en andere bronnen.
Wat is fijnstof?
Fijnstof is een mengsel van minuscule vaste deeltjes (kleiner dan 10 micrometer) die lang in de lucht blijven zweven. Deze deeltjes hebben niet één gedeelde herkomst, grootte of chemische samenstelling, maar zijn afkomstig van verschillende bronnen.
Fijnstof is een ernstige vorm van luchtvervuiling die gezondheidsschade met zich mee kan brengen. Denk aan luchtwegaandoeningen en hart- en vaatziekten. Des te meer reden om voorafgaand aan het sporten de route uit te kiezen met de schoonste luchtkwaliteit!
Wat beïnvloedt fijnstof?
Volgens Snuffelfiets zijn de verschillen in luchtkwaliteit tussen bepaalde gebieden slechts in beperkte mate locatieafhankelijk. De fijnstof waarden van verschillende locaties kunnen op dagelijkse basis sterk van elkaar afwijken. Dit kan onder andere te maken hebben met wisselende meteorologische omstandigheden.
Toch heeft locatie wel degelijk invloed op de gemeten PM-waarden. In het centrum van steden is er over het algemeen sprake van ietwat hogere PM2.5-concentraties dan in gebieden daartussen of daaromheen. Fijnstof waarden worden namelijk beïnvloed door verschillende factoren die zowel een negatief als positief effect kunnen hebben.
Regen spoelt de lucht als het ware schoon, met als resultaat dat de PM-concentratie in een gebied daalt. Daarnaast zorgen wegen met gescheiden rijbanen voor een betere verdeling van fijnstof. Bomen langs de weg houden op hun beurt de verspreiding van fijnstof tegen. Onder meer zonnige dagen, geluidswallen bij snelwegen, tunnels en bebouwing hebben juist een negatief effect op de metingen.
Het onderzoek
In onze zoektocht naar de sportroutes met de schoonste lucht hebben we de Snuffelfietsdata van de tweede week van november 2021 gevisualiseerd door middel van een heatmap. De data bevat fijnstof waarden tot 2,5 micrometer (PM2.5). Fijnstofdeeltjes die groter zijn dan 2,5 micrometer zijn niet meegenomen in de dataset (lees in de verantwoording waarom).
Door de sportroutes boven op de heatmap te leggen, wordt de luchtkwaliteit binnen het gebied duidelijk zichtbaar.
Een kanttekening aan de visualisaties is dat de data niet iedere route volledig dekt. Over een aantal routes is zelfs zeer weinig informatie beschikbaar. Honderd procent accuraat zullen de visualisaties dus niet zijn, maar het kan wel een goed beeld geven van welke routes zich in gunstige gebieden bevinden. Om in de toekomst dit onderzoek compleet te kunnen maken, moedigen we Snuffelfietsers aan de routes te fietsen!
De resultaten zie je hieronder:
Op basis van de beschikbare data kunnen de routes met de laagste PM-waarden (zoals gemeten door de Snuffelfietsdeelnemers) aangewezen worden.
Hardlopen: Polderroute (4,7 km)
Recreatief fietsen: Heidelandschap rondje vanuit Utrecht Zuilen
Wielrennen: Route van 50 kilometer
Moutainbiken: Austerlitz
Verantwoording
Er is ervoor gekozen om een toekomstvoorspelling te maken op basis van Snuffelfietsdata uit voorgaande jaren. Hiervoor is data gebruikt gemeten in de tweede novemberweek in 2021 – de periode in 2022 waarin dit onderzoek is uitgevoerd en deze productie tot stand is gekomen. Die keuze is gemaakt, omdat experts verbonden aan het Snuffelfiets-project tot de conclusie zijn gekomen dat de PM-waarden meer tijdsafhankelijk zijn dan locatieafhankelijk. Het is dus logischer om conclusies te trekken op basis van dezelfde periode dan enkel op basis van hetzelfde gebied.
Om wat meer diepgang aan onze blog toe te voegen, is er een enquête opgesteld om het gedrag van de Utrechtse sporter in kaart te brengen. Met slechts 17 respondenten zijn de resultaten niet representatief voor heel Utrecht. Toch geeft de enquête bepaalde inzichten die nuttig zijn voor het onderzoek.
De dataset waarmee gewerkt is, moest aanvankelijk opgeschoond worden door een aantal duidelijk onrealistische waarden uit het bestand te filteren. Zo werd voorkomen dat de visualisaties een vertekend beeld zouden geven.
In de visualisaties zijn enkel de fijnstof waarden tot 2,5 micrometer meegenomen. Die keuze hebben we bewust gemaakt, omdat Joost Wesseling, luchtexpert bij het RIVM, in 2020 aangaf dat de sensoren van Snuffelfiets uitstekend werkten voor het detecteren van deeltjes tot deze grootte, maar minder goed functioneren als het op grotere deeltjes aankomt.
Door Marie Ligtenberg, Robin van Rijn, Tijanni van Groeningen en Tanja Visser
