Na velen vertragingen pronkt het controversiële kunstwerk van Maarten Baas dan eindelijk aan de gevel van de bibliotheek Neude. Dit ging niet zonder slag of stoot; zo had de horeca op het oeroude plein er eerst geen behoefte aan en volgde er een jungle aan vergunningen. Na ruim drie jaar wrikken en wrangen hangt het uit Las Vegas geïnspireerde stuk dan eindelijk boven de bibliotheek. Niet iedereen is hier tevreden mee. Desondanks denkt kunst expert Marcel Gieling dat dit nog weleens een bezienswaardigheid zou kunnen worden.  

Maarten Baas is al ruim twintig jaar kunstenaar. Hij beschrijft zijn stukken als een ‘mengelmoes van kunst en design’. Je kunt hem kennen van de gekleide meubelen, de klokken op Schiphol of de nieuwe opvallende gevel van de bibliotheek op Neude. Hij woont al geruime tijd in Utrecht en zag de kans schoon iets bij te dragen aan “zijn stad”.  

“Je moet wel een beetje gevoel voor humor hebben om mijn werk leuk te vinden” 

Een onderdeel van de opdracht was volgens Baas “iets opvallends te maken”. Hiervoor heeft hij wel een handje, zo studeerde de kunstenaar af met een project waarin hij design klassiekers in de brand zette. “Je moet wel een beetje gevoel voor humor hebben om mijn werk leuk te vinden”, merkt de kunstenaar aan. 

‘De bibliotheek Utrecht stelde de opdracht om iets boven de entree te maken, iets dat iconisch zou worden en de veelzijdigheid van de bibliotheek zou benadrukken.’ Een aantal mensen waren hiervoor uitgenodigd om hun idee te pitchen, het idee van Baas werd uiteindelijk gekozen.  

Het werk heet ‘Intellectual heritage’.’De bedoeling hiervan is de bibliotheek als een soort eeuwenoude opslag van herinnering en tijd schetsen.’ Tegelijkertijd benoemt de kunstenaar ‘de snelheid van het internet en de gedachtegang tegenwoordig’. In een zin beschreven noemt Baas het: “Het contrast tussen de dagelijkse snelheid en de eeuwenoude wijsheid die in de bibliotheek te vinden is”  

“Ik denk nooit van laat ik iets provocerends maken. De vormentaal is heel erg Las Vegas, en de inhoudelijke taal is heel erg bibliotheek gericht”, aldus Baas. Er staan dan ook inhoudelijk gezien alleen maar bieb of Utrecht gerelateerde verzen op de gevel. ‘Er is zelfs een reflecterende ‘nu’, die veranderd in een U. Helemaal Utrecht dus.’

“Ik denk dat we het groter moeten zien dan alleen Utrecht” 

Toch valt de nieuwe gevel bij veel mensen nog niet in de smaak. “Het is een beetje you love it or you hate it achtig werk en dat merk ik inderdaad ook wel aan de reacties.” Verder merkt Baas dat het verschilt of mensen een bepaald sentiment hebben bij het gebouw. Bij voorpublicaties zou er ook al rumoer zijn geweest, zo zou de horeca op Neude aanvankelijk grotendeels tegen de komst van het stuk zijn geweest. Inmiddels krijgt de kunstenaar echter grotendeels positieve reacties van de ondernemers op het plein. “Ik denk dat we het groter moeten zien dan alleen Utrecht”, benoemt Baas. ‘Het is een vrij statisch en effen gebouw,’ hier mocht volgens de kunstenaar wel wat kleur tegenaan. 

Hier is Marcel Gieling het mee eens, hij had lange tijd een kunstgalerie in Utrecht en schreef onlangs een column over Baas’ kunstwerk in ‘De Utrechste Internet Courant’ (kort: DUIC). Zes jaar geleden gaf hij zijn galerie op en tot op het heden handelt hij enkel nog online. Verder schrijft hij columns over kunst en cultuur.  

“Ik denk dat het een onmiskenbaar punt in de stad wordt, waar je even langs moet lopen.” 

“Ik vind het een interessant en zeer gewaagd kunstwerk”, aldus Gieling. Toch benoemt de kunst liefhebber vooral positieve aspecten van het werk. “Mijn ervaring met kunst is; al het nieuwe wordt aanvankelijk verketterd. Utrecht is een brave stad wat dat betreft.” Zo beschrijft Gieling dat er veel vernieuwende kunstgroepen waren in Nederlandse steden, in Utrecht bleef dit vrijwel uit. ‘Toen hier het Rietveld huis gebouwd werd, stonden mensen hier ook hoofdschuddend voor te kijken.’ ‘Kunstenaars hebben nou eenmaal een opener blikveld.’ In denken zijn de Utrechters dan ook vrij progressief, maar op het gebied van kunstbeleving vallen er volgens Gieling nog een hoop stappen te nemen. 

“Kunst moet emotie oproepen; mooi kut of lelijk; het moet wel zijn werk doen.” 

‘De overgrote meerderheid reageerde ontzettend negatief op mijn artikel in DUIC.’ Toch merkt de oud galeriehouder dat er nu al meningen veranderen over de nieuwe gevel. ‘Ik heb even naar de teksten gekeken en dan begrijp ik ook beter zijn (red: Baas’) bedoeling, maar qua contrast kon het bijna niet erger.’ Toch benoemt de kunsthandelaar dat het belangrijk is mensen te prikkelen met kunst. “Kunst moet emotie oproepen; mooi kut of lelijk; het moet wel zijn werk doen.” 

“Ik denk zeker dat het tijd nodig heeft”, aldus Baas. ‘De directeur van het centraal museum benoemde bij de opening van het werk dat kunst iets is dat mensen niet graag willen, maar juist nodig hebben.’ In dit geval zijn die mensen de stad Utrecht. “Het doel is niet om mensen te pleasen, maar uiteindelijk wil ik wel iets maken dat mensen aanspreekt.” ‘Van jong tot oud en onwetend tot kunsthistoricus, als dat niet meteen goed valt dan heb ik er vertrouwen in dat dit met de tijd verandert.’  

“Laten we de volgende maar op de domtoren zetten” 

Of de kunstenaar achteraf iets anders had gedaan? Dat niet, maar technisch gezien had hij het eventueel iets flexibeler kunnen richtten. Zo bemoeide de plaatselijke politiek zich met de komst van het werk en gooide corona roet in het eten. “Het was vergelijkbaar met of je een heel gebouw gaat neerzetten”. Of Baas ondanks al deze hectiek ooit nog iets in het centrum van Utrecht zou willen maken? Daar heeft de kunstenaar geen twijfels over; “Laten we de volgende maar op de domtoren zetten”.