16 maart 2020 was een zwarte dag in het onderwijs. Leerlingen mochten vanwege de coronapandemie niet meer naar school. De achterstanden stapelde zich tot zorgwekkende hoogtes op. Afgelopen zomer mochten de docenten hun leerlingen weer ontvangen en aan de enorme herstelklus gaan beginnen. Ondertussen liepen echter de tekorten aan leerkrachten hard op, met alle gevolgen van dien.
*De bovenstaande kaart is gebaseerd op open data van het Centraal Bureau voor de Statistiek Door alle beschikbare informatie te filteren tot alleen onderwijsinformatie komen de bovenstaande cijfers naar voren. Er is hierbij door het CBS gebruik gemaakt van telefonische gestratificeerde steekproef.
Het basisonderwijs kampt al jaren met een structureel lerarentekort. De afgelopen jaren is dat probleem steeds groter geworden en dit jaar is er een recordhoogte bereikt. De nood is zo hoog dat inmiddels 1 op de 4 vacatures niet meer wordt vervuld. Volgens Inspectie van het Onderwijs vormt dit tekort een bedreiging voor kwaliteit van het onderwijs. Scholen kunnen bij een tekort aan leerkrachten namelijk de basiskwaliteit van lessen of leertijd voor leerlingen niet meer garanderen. Een overheidsrapport uit 2017 toonde eerder al aan dat de oplossingen van scholen vaak rigoureus zijn. Scholen herverdelen bijvoorbeeld één klas over andere klassen of zetten onbevoegde/onervaren leraren voor de groep. In het ergste geval moesten schoolleiders soms volledige klassen naar huis te sturen. Dit heeft uiteindelijk grote gevolgen op de prestaties van de leerlingen.
*De bovenstaande kaart is gebaseerd op open data van het Centraal Bureau voor de Statistiek Door alle beschikbare informatie te filteren tot alleen onderwijsinformatie komen de bovenstaande cijfers naar voren. Er is hierbij door het CBS gebruik gemaakt van telefonische gestratificeerde steekproef.
Problemen in de vier grote steden
Het lerarentekort is al jaren een nijpend probleem. Opvallend is dat vooral scholen en leerlingen uit de vier grootste steden van Nederland (Utrecht, Amsterdam, Rotterdam en Den Haag) in de problemen komen. 1 op de 4 achterstandsleerlingen komt uit een van die vier steden. Opvallend is dat vooral de provincies Noord-Holland, Zuid Holland en Utrecht de meeste vacatures hebben openstaan. Het lerarentekort is dus het grootst juist waar ze het hardste nodig zijn. Jeugdontwikkelingspsycholoog Deniz Ince maakt zich dan ook zorgen om deze cijfers. ‘In steden waar leerlingen al een leerachterstand hebben opgelopen zijn relatief gezien de minste docenten te vinden. Dat is zorgwekkend, want dat maakt het gat alleen maar groter.’
*De cijfers zijn gebaseerd op open data van het Centraal Bureau voor de Statistiek . De complete informatie is gefilterd tot de aantallen van achterstandskinderen met en zonder migratieachtergrond per schooljaar.
Migratieleerlingen
Nederland had lange tijd een groot aantal achterstandsleerlingen. De afgelopen jaren was het goed op weg om dit aantal te verminderen. Desondanks heeft het lerarentekort in combinatie met coronasluiting ervoor gezorgd dat die problematiek nu terug lijkt te keren. Langzaamaan wordt duidelijker wat de gevolgen van de coronasluiting zijn. Onlangs presenteerde de Inspectie van het Onderwijs een rapport over coronaschade onder leerlingen. Kinderen van lager opgeleide ouders hebben na de coronascholensluiting minder vooruitgang getoond dan kinderen van hoger opgeleide ouders. Ince maakt zich zorgen en vult deze bevinding verder aan. ‘We waren de afgelopen jaren goed bezig om achterstanden in te lopen. Desondanks zijn de achterstandsproblemen nu weer zorgwekkend. Voornamelijk bij kinderen met een niet- westerse migratieachtergrond. Die kinderen hebben tijdens de coronaperiode namelijk minder leergroei doorgemaakt op het gebied van begrijpend lezen en spelling, doordat hun ouders vanwege een andere thuistaal hen moeilijker kon ondersteunen.’
De leergroei onder leerlingen is door corona dus flink beschadigd. De enorme tekorten aan leraren zorgen er daarbij ook nog voor dat de achterstanden maar mondjesmaat kunnen worden opgelost. Ince heeft daarom een oplossing bedacht om de onderwijsproblemen op te lossen. ‘Er zijn genoeg plannen om de achterstanden weg te werken, maar zonder personeel kan je nooit beginnen. We moeten dus eerst een plan opstellen om het tekort aan leraren op te vangen.’
