Luisterend naar de radio kan het je opvallen: het nieuws over de vele conflicten in de wereld wordt afgewisseld met vrolijke popnummers. Dit zorgt voor een sterk contrast. Waar ‘Imagine’ van John Lennon door velen nog steeds als hét anti-oorlogsnummer wordt gezien, lijkt een nieuw groot anti-oorlogsnummer van de huidige generatie artiesten te ontbreken. De vraag rijst: waar blijven de anti-oorlogsnummers van de grootste muzikale namen van vandaag?

Terugkijkend naar de jaren tachtig, toen ’s werelds grootste artiesten nog samenkwamen om nummers te maken tegen hongersnood in Ethiopië, lijkt het alsof artiesten tegenwoordig terughoudender zijn om muziek te maken over conflicten. Dit is opmerkelijk, aangezien de wereld nog altijd met ernstige problemen kampt, zoals de oorlog in Oekraïne en de genocide in het Midden-Oosten. Een krachtig anti-oorlogsnummer zou in deze tijd zeker op zijn plek zijn. Want iedereen is toch tegen oorlog?

Volgens muziekjournalist Leo Blokhuis is de definitie van een anti-oorlogsnummer een persoonlijke kwestie:

https://drive.google.com/file/d/15Muo_G0oyTq_sT2BFRf2GK65kxJtwUg4/view?usp=share_link

Maar waarom werden er vroeger wel veel anti-oorlogsnummers gemaakt in vergelijking met nu? Blokhuis legt uit hoe het zit:  

https://drive.google.com/file/d/1CrSMxW8MfdlCgZbV5HaUWENn6J0qlmXI/view?usp=share_link

De Vietnam oorlog zorgde voor een grote groei in het aantal anti-oorlogsnummers die gemaakt werden in Amerika (Perone, 2001). Dat was in de jaren 60 en 70 en inspireerde vooral folk- en rock artiesten zoals Bob Dylan. Hieruit zijn misschien wel de meest bekende anti-oorlogsnummers ontstaan. In de tijd van de hippies was het überhaupt niet ongebruikelijk voor Amerikaanse mainstream artiesten om zich via hun nummers uit te spreken over oorlogen of misstanden binnen de maatschappij (Weinstein, 2017).

Maar niet alleen in Amerika begonnen muzikanten anti-oorlogsnummers te schrijven, ook in Europa werd hier aandacht aan besteed. Zo schreef en zong het duo Boudewijn de Groot en Lennaert Nijgh het lied ‘Weltrusten meneer de president’. Het nummer gaat over de Vietnam oorlog en de verantwoordelijkheden van de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson.

In Engeland scoort Kate Bush in de jaren tachtig een hit met ‘Army Dreamers’, een nummer over een moeder die rouwt om haar zoon die als soldaat is omgekomen en zich afvraagt wat ze anders had kunnen doen om hem geen soldaat te laten worden. Ook in Nederland stond dit nummer destijds in de top 40, terwijl de BBC het nummer ‘ongepast’ vond om op de radio te draaien (Kadiri, 2024).

Volgens eigen onderzoek is het niet zo dat het publiek geen behoefte heeft aan dit soort muziek. Uit een enquete onder 101 Nederlanders, blijkt dat 72% van de ondervraagden aangaven dat zij behoeften hadden aan nieuwe anti-oorlogsnummers van mainstream artiesten.

Ook het succes van onafhankelijke rapper ‘Macklemore’ met zijn lied ‘Hind’s Hall’, over de genocide in Gaza, bewijst dat mensen wél streven naar muziek die gaat over huidige conflicten in de wereld. Dat nummer is door een online campagne de top2000 ingestemd en eindigde maar liefst op de 833ste plek, best hoog voor een binnenkomer.

”In de jaren 60 waren folk- en soul muziek, genres waarin het anti-oorlogssentiment vaker werd besproken en was dat echt de manier waarop muzikanten zich uitspraken over bepaalde kwesties. Ik zie tegenwoordig dat artiesten zich vaker via social media uitspreken over de huidige wereld problematiek, dus ze gebruiken hun bekendheid en hun platform wel op die manier. Dit kan dus ook een reden zijn voor het beperkte aanbod aan nieuwe anti-oorlogsmuziek. Men heeft andere uitlaatkleppen.” Vertelt Blokhuis.

Conclusie 

Anti-oorlogsnummers zijn belangrijk voor mensen. Ze bieden steun, hoop en kracht. Hoewel deze nummers vroeger prominenter in de traditionele media te horen waren, worden ze vandaag de dag nog steeds gemaakt. Je moet er alleen wat harder naar zoeken, omdat de grootste artiesten uit de westerse wereld ze minder vaak maken. Dit komt niet alleen doordat het onderwerp veel artiesten persoonlijk minder raakt, maar ook door de invloed van sociale media op het uiten van meningen. Ondanks deze redenen blijft de behoefte aan anti-oorlogsmuziek onder het publiek groot.

Data verantwoording

De data voor dit artikel is verzameld via een eigen enquête met 101 respondenten, verspreid via mijn persoonlijke sociale mediakanalen (Instagram, Facebook en Twitter) en verschillende WhatsApp-groepen. De respondenten variëren in leeftijd van 15 tot 75 jaar, zowel mannen als vrouwen. Na het verzamelen van de gegevens heb ik deze verwerkt in een datavisualisatie. De centrale vraag was: ‘Heeft u behoefte aan meer nieuwe anti-oorlogsnummers van bekende artiesten?’ De enquête is representatief voor muziekliefhebbers van verschillende leeftijden en achtergronden, wat zorgt voor een divers publiek.   

Documentaire bronnen:

Perone, J. E. (2001). Songs of the Vietnam Conflict. In Greenwood Publishing Group Inc. eBooks. https://doi.org/10.5040/9798216016588

Kadiri, A. (2024, 3 juni). Army Dreamers. Her Issue. https://asisakadiri.substack.com/p/army-dreamers

Weinstein, D. (2017). Rock protest songs: so many and so few. In Routledge eBooks (pp. 3–16). https://doi.org/10.4324/9781351218061-1