De stad Groningen laat de afgelopen tien jaar een opvallend eigen stemgedrag zien. Terwijl landelijk de politieke verhoudingen sterk zijn veranderd, blijft Groningen een gebied dat gedomineerd wordt door progressieve partijen. Uit een analyse van verkiezingsuitslagen blijkt dat GroenLinks-PvdA, SP en D66 structureel sterker scoren in de stad, terwijl rechtse partijen zoals VVD en PVV achterblijven. Ook nieuwe bewegingen zoals BBB en JA21 hebben in Groningen een ander groeipatroon dan elders.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 haalde GroenLinks-PvdA in Groningen-stad 30 procent van de stemmen, tegenover 15 procent landelijk. D66 scoorde eveneens bovengemiddeld en de SP bleef ondanks landelijke krimp stabiel. Daarentegen haalt de VVD in Groningen-stad consequent minder stemmen dan het landelijke gemiddelde en PVV blijft ver achter bij haar landelijke score.

Trends die afwijken van het land

Landelijk zien we een duidelijke verschuiving naar nieuwe partijen zoals BBB en NSC, die in korte tijd een stevige positie hebben veroverd. Bij de verkiezingen van 2023 haalde NSC landelijk 12,88 procent van de stemmen, tegenover 11,62 procent in Groningen-stad. BBB groeide van 1 procent landelijk in 2021 (0,4 procent in Groningen) naar 4,65 procent in 2023, maar bleef in Groningen steken op 2,27 procent. Dat laat zien dat deze nieuwkomers ook in Groningen wel voet aan de grond krijgen, maar minder sterk dan in veel andere regio’s. Hun landelijke opmars wordt vooral gedreven door thema’s als boerenprotest, bestuurlijke vernieuwing en wantrouwen richting Den Haag, onderwerpen die in een stedelijke context minder zwaar wegen.

Opvallend is dat traditionele linkse partijen in Groningen hun positie beter weten vast te houden. De SP, die landelijk al jaren krimpt, blijft in de stad relatief stabiel. Ook GroenLinks-PvdA en D66 scoren structureel hoger dan gemiddeld, wat wijst op stedelijk kiezers die gevoelig zijn voor progressieve thema’s zoals duurzaamheid, sociale gelijkheid en betaalbaarheid. Daartegenover staat dat rechtse populistische partijen zoals PVV in Groningen veel minder stemmen trekken dan in andere regio’s, ondanks hun landelijke opmars. Deze afwijkende patronen onderstrepen dat Groningen-stad niet alleen een progressieve kern vormt, maar ook minder vatbaar is voor de golf van nieuwe partijen die elders het politieke landschap opschudt.

Waarom stemt Groningen-stad anders?

Volgens politicoloog Caspar van den Berg van de Rijksuniversiteit Groningen spelen sociaal-economische en culturele factoren een grote rol: “De stad Groningen is jong, hoogopgeleid en sterk verbonden met de universiteit. Dat maakt kiezers gevoeliger voor progressieve thema’s zoals duurzaamheid en sociale gelijkheid. Landelijke rechtse thema’s zoals migratie en veiligheid wegen hier minder zwaar dan zorgen over betaalbaarheid en klimaat.” Van den Berg ziet ook een groeiende kloof tussen stad en platteland: “Een beetje verschil is niet erg, maar als steden structureel anders stemmen dan landelijke gebieden, kan dat de nationale besluitvorming bemoeilijken.”

Stemopkomst: Groningen iets hoger dan landelijk
De opkomst bij Tweede Kamerverkiezingen ligt in Groningen-stad al jarenlang iets hoger dan het landelijke gemiddelde. Hoewel de verschillen doorgaans beperkt blijven tot een paar procentpunten, is het patroon opvallend constant: inwoners van Groningen gaan net iets vaker naar de stembus dan kiezers elders in het land. Dat wijst op een stabiele, bovengemiddelde politieke betrokkenheid.
Volgens politicoloog Caspar van den Berg heeft dat te maken met het profiel van de stad. “Groningen is jong, hoogopgeleid en politiek geïnteresseerd,” zegt hij. “Deze groepen voelen zich sterker betrokken bij het publieke debat en zijn eerder geneigd hun stem uit te brengen.”

Dataverantwoording

De data is afkomstig van de officiële verkiezingsuitslagen , een platform van de Kiesraad. Deze website geldt als de nationale standaard voor verkiezingsdata en bevat gedetailleerde uitslagen per partij, per gemeente en landelijk, inclusief opkomstcijfers. De gegevens zijn gebaseerd op de officiële tellingen van de Kiesraad en worden na elke verkiezing openbaar gemaakt.
De dataset die is gebruikt voor dit artikel bevat uitslagen van de Tweede Kamerverkiezingen tussen 2012 en 2023, zowel landelijk als specifiek voor Groningen-stad. De data wordt als betrouwbaar beschouwd vanwege de wettelijke taak van de Kiesraad en de transparantie van het proces: alle tellingen zijn openbaar en controleerbaar.

Een beperking is dat de data een momentopname geeft van verkiezingsdagen en geen inzicht biedt in achterliggende motieven van kiezers. Daarnaast zijn kleine afrondingsverschillen mogelijk bij percentages.
Voor dit artikel zijn de uitslagen van vier verkiezingen geanalyseerd (2012, 2017, 2021 en 2023). De verschillen tussen Groningen en het landelijke gemiddelde zijn gevisualiseerd met Flourish.

Voor de volledige dataset kunt u hier klikken.