Ray Charles en Stevie Wonder. Twee ontzettend bekende namen in de muziekwereld. Naast hun beroemdheid hebben ze nog iets met elkaar gemeen: ze zijn allebei blind. Er wordt niet vaak stilgestaan bij de toegankelijkheid van muziek leren met een visuele beperking. Het is ook, zoals bijvoorbeeld Ray Charles en Stevie Wonder laten zien, mogelijk om een carrière te beginnen in de muziekwereld met een visuele beperking. Een succesvolle carrière zelfs. Maar wat nou als je deze carrière wilt starten, je hebt een visuele beperking, en je wilt daarvoor een muziekstudie gaan volgen. Hoe toegankelijk is deze optie dan?

Om te beginnen aan dit onderwerp eerst even wat algemene informatie over visuele beperkingen. Want hoe groot is eigenlijk de groep van mensen met een visuele beperking? Voor inzicht hierop heeft het Oogfonds op de site een kort overzicht van deze cijfers:

+ Meer dan 250.000 Nederlands hebben een visuele beperking in beide ogen.
+ Meer dan 50% van het zichtverlies kan worden voorkomen door oogonderzoek.
+ 85% van de mensen met een visuele beperking in Nederland is 50 jaar of ouder.
+ Twee keer zoveel vrouwen dan mannen hebben een visuele beperking.
+ Staar komt het vaakst voor. Jaarlijks krijgen ruim 70.000 mensen deze diagnose.
+ Tussen 2010 en 2020 neemt het aantal slechtzienden en blinden met 20% toe. In die tien jaar steeg de vraag naar oog zorg met 300%.

Er zijn geen exacte cijfers te vinden van hoeveel studenten er op dit moment zijn met een visuele beperking.  Wel is er uit de bovenstaande cijfers te halen dat als zo een groot deel van de mensen met een visuele beperking vijftig jaar of ouder is, de groep studenten met een visuele beperking niet ontzettend groot zal zijn. Dat deze groep niet zo groot is, betekend niet dat die groep genegeerd moet worden.

Zo is er ook een onderzoek geweest naar de tevredenheid van studenten met een visuele beperking over hun studie. Dit was dus niet specifiek gericht op een muziekstudie. Dit onderzoek kwam uit 2018 door het Centrum Hoger Onderwijs Informatie. In dit onderzoek moesten de studenten een aantal onderwerpen beoordelen. De belangrijke punten voor dit artikel zijn: voorlichting (de voorlichting en informatievoorziening over studeren met een functiebeperking) en begeleiding (de speciale begeleiding tijdens de studie). Op begeleiding bevestigen ze in het onderzoek dat er een blijvende onvrede is onder de studenten wat nu al een aantal jaar doorzet. Bij het onderdeel voorlichting is er zelfs een dalende trend in tevredenheid te concluderen. Dit onderzoek laat dus al duidelijk zien dat er nog aanpassingen moeten komen om de tevredenheid, en daarmee toegankelijkheid, te verbeteren.

Als je zelf kan zien dan denk je waarschijnlijk niet regelmatig na over hoe je dingen zou moeten doen als je een visuele beperking zou hebben. Redelijk wat dingen zijn minder tot niet toegankelijk voor iemand die bijvoorbeeld volledig blind is. Bij veel dingen moet worden nagedacht en mogelijk creatieve oplossingen bedacht worden. Zo is dat ook bij het volgen van een muziekstudie. Om beter te begrijpen hoe het is om een muziekstudie te volgen wordt Stan Jansen aan het woord gelaten. Om te snappen waarom hij zijn verhaal in dit artikel doet is het belangrijk eerst een beeld te krijgen van wie Stan Jansen is.

Stan

Stan is een derdejaars student aan ArtEZ in Enschede en is zelf volledig blind. Zelf speelt hij basgitaar, drums, gitaar en zingt hij. Voor zijn studie heeft hij als hoofdvak zang waarnaast hij ook de basgitaar als bijvak meeneemt. Hij is ooit begonnen met drummen wat al niet een heel standaard instrument is voor iemand die blind is. Hij vertelt daarnaast dat gitaar spelen ook niet heel standaard is voor blinde mensen. Dit komt door de eeltvorming op de vingers, waardoor iemand mogelijk braille minder goed kan lezen. Toch laat dat alles Stan niet stoppen om zijn passie voor muziek te ontdekken. Zo heeft hij al wel een muzikale studie op het mbo met succes weten af te ronden. Om zijn studie goed te kunnen volgen gebruikt hij als extra hulpstuk een braille lezer die aangesloten is op zijn laptop. Hiermee kan hij lezen wat er op het scherm te zien is. Wanneer hij grote bestanden moet lezen zoals verslagen gebruikt hij vaak de spraakfunctie op zijn computer. Hoe het voor hem is om een muziekstudie vertelt hij in het volgende fragment:

[embed]https://soundcloud.com/jessilyn-van-de-coevering-184280324/stan/s-JMgFcceYweU?si=fff657cbf9aa4406abd58b5788885843&utm_source=clipboard&utm_medium=text&utm_campaign=social_sharing[/embed]

Ondanks dat het dus nog redelijk goed gaat zijn er nog wel een aantal punten die het lastig maken om de studie goed te volgen.

Dit hele artikel is eigenlijk gericht op tekst en audio zodat het voor mensen met een visuele beperking ook volledig te ervaren is. Toch staan er onderaan het artikel een aantal foto’s die mogelijk het verhaal van Stan Jansen voor mensen zonder visuele beperking wat meer helder maken.

Alleen het spreken van een student geeft nog geen volledig beeld. Om dit beeld duidelijker te maken is er gebeld met Bert van den Brink. Net zoals voor Stan Jansen volgt er eerst wat informatie over wie Bert is.

Bert

Bert van den Brink. Docent aan de HKU voor Jazz en Pop piano, musicus, en blindgeboren. Al bijna veertig jaar lang geeft Bert al les op het Conservatorium in Utrecht (nu HKU). Daar kwam hij terecht nadat hij zelf zijn studie in 1982 cum laude had behaald. Hij kon direct in hetzelfde jaar al beginnen als docent. Zelf heeft hij ook al lang ervaring met pianoles geven aan blinde leerlingen.
Maar lesgeven is niet het enige wat Bert doet. Hij is ook als arrangeur/ producer actief. Hiervoor heeft hij gewerkt voor: het Metropole Orkest, het Nederlands Blazers Ensemble, Paul de Leeuw, Denise Jannah en vele anderen. Een uitgebreid en indrukwekkende CV heeft hij dus opgebouwd. Met al deze ervaringen in zijn rugzak spreekt hij in dit fragment over zijn perspectief op het muziekonderwijs voor mensen met een visuele beperking:

[embed]https://soundcloud.com/jessilyn-van-de-coevering-184280324/bert/s-0P0pJQqEzyr?si=359ccd1cc31144b28a1eb36faf94c504&utm_source=clipboard&utm_medium=text&utm_campaign=social_sharing[/embed]

Ook Bert ziet dus nog mogelijkheden in muziekeducatie om het voor mensen met een visuele beperking toegankelijker te maken.

Ondanks dat er steeds weer nieuwe technologie bij komt en daardoor ook steeds meer mogelijkheden zijn we er nog niet. Toch ziet bijvoorbeeld Bert van den Brink het positief in. Zoals hij ook nog buiten het fragment aangeeft zijn er al veel ontwikkelingen geweest in zijn veertig jaar aan lesgeven. Dingen die hij eerst nooit als mogelijk had gezien zijn nu mogelijk. Zo zal dit onderwerp over een aantal jaar waarschijnlijk (en hopelijk) heel anders eruitzien en zal de toegankelijkheid in de toekomst toenemen.

Foto’s bij het verhaal van Stan: