Ilona Hunkova (32) woont samen met haar moeder geruime tijd van het jaar in Kiev, de andere tijd is ze bij haar Nederlandse vriend Arnold, die ze ruim zeven jaar geleden heeft ontmoet. Samen met haar moeder is Ilona op 16 maart uit haar huis in Oekraïne gevlucht om te ontsnappen aan de oorlog via de Poolse grens.

15 maart

Het is 06:00 uur wanneer Ilona wakker schrikt van haar ringtoon. Ze strekt haar arm uit om het nachtkastje met haar telefoon daarop te kunnen bereiken. Haar vader belt. Huilend schreeuwt hij door de telefoon: “Er gaan bommen vallen in de stad, we moeten nu vluchten!” Hij snikt en slaakt een zucht “de oorlog is begonnen”. Ilona’s vader woont aan de andere kant van de stad samen met haar broer, zijn vrouw en twee kinderen. Hij is al een paar jaar gedeeltelijk verlamd door een ongeluk. Vol ongeloof probeert Ilona haar vader gerust te stellen, totdat na een minuut de schelle geluiden van de veiligheidssirenes van Kiev klinken. Alle inwoners van Kiev worden direct opgeroepen boodschappen en medicijnen in te slaan en geen gas of licht te gebruiken. De oorlog tussen Rusland en Oekraïne is begonnen.

Veiligheid van familieleden is voor Ilona nu prioriteit, ze gaat op zoek naar een treinkaartje voor het gezin van haar broer en voor haar vader. “Heeft u alstublieft nog een paar laatste kaartjes, ze hoeven niet te zitten. Mijn vader is verlamd en niet zelf naar mij toekomen. Dus heeft u alstublieft nog wat kaarten, alstublieft?” Ilona smeekt om treinkaarten maar er is niks meer beschikbaar. Andere manieren van vervoer zijn geen optie meer.

Ilona belt haar broer: “Ik weet niet wat ik nog kan doen, wat kan ik doen?” Haar broer is zich bewust van de kleine kans op hereniging en drukt Ilona op het hart zichzelf in veiligheid te brengen. Met een trillende stem probeert hij haar over te halen: “Meer dan jezelf, en moeder veiligstellen kan je niet doen. Dit is voor nu de echt veiligste optie.”

16 maart

De nacht van 16 maart lijkt eindeloos te duren, Ilona doet geen oog dicht. Op straat is het gehorig en vol met auto’s of bussen met families die vluchten. Net nadat ze haar ogen eventjes kan sluiten, raken de eerste lichtstralen haar gezicht en schiet Ilona’s lichaam omhoog. Ze werpt een blik op de volgepropte rugzak in de hoek van de kamer, te tas bevat alles wat haar dierbaar is. Het is tijd om te gaan. Om 08:30 uur staat de taxi voor de deur, ze zullen ongeveer 45 minuten moeten rijden naar de Poolse grens.

Samen met haar moeder, drie katten en een hond stapt ze de taxi in. “Schiet op we moeten nu gaan, kom op mevrouw!”, roept de taxichauffeur met een paniekerige stem. Ilona kijkt nog één keer achterom, niet wetende of ze hier ooit zal terugkeren.

De autorit duurt lang. Vanuit de stoffige achterruiten ziet Ilona een hond liggen op straat, er ligt een plas bloed omheen. Ze pakt haar eigen hond stevig vast en bid dat dit niet met hem zal gebeuren. Ze maakt foto’s van de situatie, misschien kan ze daar ooit nog iemand mee helpen. Een straat verderop loopt er in paniek een gezin op straat, een moeder met twee kinderen, ze zijn gewond en roepen om hulp. Gelukkig rent een buitenstaander naar de moeder en haar kinderen om ze te helpen. Ilona wendt haar blik naar de andere kant, het is te afschuwelijk om naar te kijken. De taxi komt plots tot stilstand, alles in de auto vliegt naar voren. “Godver de godver, wat moet ik hier nou weer mee”, de chauffeur brabbelt wat chagrijnige woorden. Ilona kijkt uit de autoruit en ziet dat ze in een file zijn beland. “Ik kan hier niet eindeloos met jullie wachten, ik moet ook nog andere mensen brengen”, zegt de chauffeur. “Wacht maar even, ik weet wel iets”, Ilona stapt uit de taxi en vraagt aan de auto’s om haar heen hoe lang zij daar al wachten. De file blijkt al 17 uur te duren. Ze moeten op zoek naar een auto waarmee ze de grens kunnen oversteken.

Stap voor stap loopt Ilona langs de rij met overvolle auto’s, ze fluistert herhaaldelijk: “Kom op kom op god gun mij een lift, kom op kom op”. Haar benen voelen zwaar. Na een paar kilometer verschijnt er een klein, rood autootje. Hij lijkt niet vol te zitten, steeds dichterbij wordt duidelijk dat er één persoon in zit. Een oude vrouw van rond de 70. “Zou ik misschien samen met mijn moeder en onze huisdieren met u de grens over mogen?”

Ilona kijkt vriendelijk naar de vrouw en drukt haar handpalmen van de spanning krampachtig tegen elkaar. De vrouw kijkt streng en het is een tijdje stil. Totdat ze ja knikt. De adrenaline giert door Ilona’s lichaam, “Dankjewel! Dankjewel! Ik ga mijn moeder halen.” De zweetdruppels lopen over haar rug terwijl Ilona terug naar de taxi rent.

Na een tijdje in de rode auto begint het erg benauwd te worden. Het lijkt alsof er al uren geen beweging is geweest. De oude vrouw draait langzaam met haar licht trillende hand aan de volumeknop van de radio, er klinkt een haperend muziekje. Ze zitten inmiddels drie uur in de auto. De moed zakt Ilona in haar schoenen. “Mam, misschien moeten we toch naar de wandelgrens, ik denk dat hier geen beweging in komt”, zegt Ilona tegen haar moeder. Ze besluiten hun reis verder te voet af te maken.

16 maart

De katten slapen op Ilona’s linkerarm, haar moeder leunt op haar rechterschouder en de hondenriem zit vastgeknoopt aan Ilona’s pols. Ze lopen richting de grens. Het is warm en de tijd lijkt stil te staan. Er lijkt geen einde te komen aan de tocht. Ilona voelt haar armen en benen slapper worden.

16 maart

In de verte verschijnt een zwarte stip, het is een menigte met vluchtelingen. De grens is na 10 kilometer in zicht. Ze zijn er eindelijk, maar wanneer ze dichterbij komen blijkt dat de grens nog niet open is. Met dit nieuws voelt Ilona haar lichaam slap worden, ze zakt langzaam tegen een hek naar beneden. Ilona’s benen voelen verdoofd. Met haar moeder slapend op haar schouder staart ze naar de paniekerige menigte. Samen zitten ze tegen het hek, er rolt een traan over haar wang. Ilona weet niet of haar leven ooit nog normaal wordt.

16 maart

Uren lijken dagen. Verdwaalt in haar gedachtes kijkt Ilona voor zich uit, uit het niets hoort ze honden blaffen en wordt de menigte onrustig. Ze hoort iemand iets roepen in de verte maar kan het niet verstaan. Na een tijdje hoort Ilona het; Polen opent de grens. Ze springt op en helpt haar moeder omhoog. Ilona veegt de tranen van haar wangen en pakt haar moeders hand. Ze stappen in de rij. De grens opent per keer voor een groep van vijf vluchtelingen, bij iedere keer ontstaat er onrust in de rij. Ilona heeft moeite met blijven staan tussen de duwende menigte en houdt haar moeder stevig vast.

17 maart

Na uren in de rij zwaait er een grote man met zijn armen naar Ilona: “Hier komen en oversteken graag.” De man ziet er intimiderend uit maar Ilona’s geluk kan niet op, midden in de nacht maken ze de oversteek. Eindelijk komen ze aan in een opvang in Polen, waar ze vannacht verblijven.

17 maart

De felle ochtendzon komt door de ramen van de slaapzaal. Het is vroeg en op het moment dat Ilona wakker wordt hoort ze mensen praten over een bus met vrijwilligers. De bus neemt ze mee naar een veilig land. Ilona loopt met haar moeder richting de bus, ze ziet dat veel Oekraïners bang zijn en niet willen instappen. Ilona kan Engels en vertaald wat de vrijwilligers zeggen voor de vluchtelingen. Het is aan haar om uit te zoeken of ze veilig mee kunnen. De bussen willen naar Nederland rijden, richting Den Haag. Morgen komen de bussen naar Rotterdam en andere steden. Ilona keert terug naar de slaapzaal en praat met haar landgenoten, ze stelt iedereen gerust. Het is veilig. De bus naar Den Haag wordt de bus voor Ilona en haar moeder. Een busrit van ongeveer 18 uur.

Eenmaal in de bus denkt Ilona alleen maar aan haar familie die nog vastzitten. Ilona’s ogen vallen dicht maar door in haar handen te knijpen probeert ze niet te slapen, ze wil niet onbereikbaar zijn. Er gaan allerlei gedachtes door haar hoofd, opeens denkt ze aan haar nicht die in Sint-Petersburg woont. “Hoe gaat het met je?”, stuurt Ilona, samen met de foto’s vanuit de taxi naar haar nicht. “Lieve Ilona, deze foto’s zijn nep, die moet je niet geloven hoor.” Ilona weet niet wat haar overkomt als ze de reactie van haar nicht ziet, ze voelt haar lichaam heet worden van woede. Ilona reageert: “Ik heb het met mijn eigen ogen gezien, ik heb de foto’s zelf gemaakt. Alles is in gevaar: mijn familie, vrienden, buren, alles wat mij lief is. Dus vertel mij niet wat nep of echt is.” Ilona’s lichaam staat stijf van verbazing, zwetend loopt Ilona te ijsberen door het gangpad van de bus. Ze blokkeert haar nicht.

18 maart

Ruim 18 uur later komen ze aan in Den Haag. Hier zullen ze, samen met 50 andere vluchtelingen, in het NH-hotel verblijven. Het hotel heeft een paar verdiepingen opengesteld voor vluchtelingen. De vrijwilligers helpen iedereen met spullen en inchecken. Ilona krijgt meteen een kamer toegewezen waar ze met haar moeder en huisdieren de komende tijd kan overnachten.

25 maart

Het is ruim een week later, Ilona zit op haar hotelkamer. Het nieuws staat op maximaal volume aan terwijl Ilona met haar kat op bed zit. Ze wisselt om de minuut de Oekraïense zender met de Russische. Telkens als de Russische zender opkomt klinken er boze woorden uit Ilona’s mond. Driftig wisselt ze weer terug naar de Oekraïense zender. Tussendoor pakt Ilona steeds onrustig haar telefoon, haar broer en vader zitten nog vast in Oekraïne. Samen met haar vriend probeert ze een auto te regelen voor haar familie, zodat ze kunnen vluchten. Maar de auto’s zijn duur en de mogelijkheden schaars.

Er klinkt een luide ringtone, Ilona wordt gebeld door haar broer. Ze neemt op en wrijft nerveus met haar handen langs de spijkerbroek die ze aanheeft. Hij praat Ilona bij over de situatie thuis. Dag en nacht is hij wakker om het huis te bewaken: “We hebben sinds gister gehoord dat we recht hebben op een wapen, die heb ik net opgehaald. Nu kunnen we onszelf verdedigen.” Ilona’s gezicht vertrekt, “Doe je daar alsjeblieft voorzichtig mee”, ze kijkt verward en bezorgt. “We krijgen vijf kogels per dag en ik moest kiezen tussen een klein of een groot geweer. Het is de enige manier om onszelf te verdedigen, ik let op ons Ilona maak je niet druk”, Ilona’s onrustige blik begint langzaam te vervagen tijdens de geruststelling van haar broer. Totdat hij begint over hun vader, “Het gaat niet zo goed met vader, hij wordt van de stress steeds minder beweeglijk en de medicatievoorraad raakt bijna op.” De bezorgde blik is terug, “Ik ga een auto regelen zodat jullie zo snel mogelijk de stad uit kunnen, dat beloof ik” Ilona is vastberaden. Ze praten elkaar de moed in en beëindigen het gesprek.

Ilona doet alles in haar macht om te vechten voor haar familie vanuit haar hotelkamer in Den Haag. Ze hoopt haar familie zo snel mogelijk te verenigen op een veilige plek, samen met haar vriend is de druk bezig met het vinden van een betaalbare auto en het krijgen van een werkvisa.

Omdat Ilona Engels kan heeft ze een voordeel. “Ik merk alleen wel hierdoor hoe weinig kennis er in Nederland is over het aantal mensen wat nog steeds opgesloten in Oekraïne zitten.” Door de nauwelijks te bevatten cijfers denken veel mensen dat bijna elke inwoner uit Oekraïne is gevlucht maar dit is verre van waar. Er zijn namelijk meer dan 4 miljoen inwoners uit Oekraïne naar buurlanden gevlucht en meer dan 6 miljoen Oekraïners ontheemd (VN Liveblog: Oekraïne, 2022). Oekraïne heeft 44,32 inwoners.