Nederland is slecht voorbereid op een uitbraak van natuurbanden. Dit is wat deskundigen al jaren roepen maar het ministerie heeft hier weinig gehoor voor. Het risico op onbeheersbare branden in Nederland wordt steeds groter. Wereldwijd komen natuurbranden vaker en in extremere vormen voor. Denk maar eens aan de natuurbranden van het afgelopen jaar in Turkije en Griekenland, waarbij dit zowel natuur als mensenlevens raakte.
In 2021 was het ergste bosbrandseizoen in de Europese Unie sinds 2000, toen ook de metingen van de European Forest Fire Information System (EFFIS-records), waren begonnen. In 2021 werden er in 43 landen branden waargenomen, waar bosbranden het snelst of vaak voor kunnen komen. Waarbij in totaal meer dan 1,1 miljoen hectare is verbrand. Turkije werd het meest getroffen door deze bosbranden. Hier is meer dan 2 ton aan hectare verbrand. Gevolgd door Italië, waarbij bijna 1.6 ton aan hectare is verbrand. Ook heeft Italië een recordaantal bosbranden, namelijk 1422, meldt het Joint Research Centre van de Europese Commissie, die deze bosbranden heeft bijgehouden. Bosbranden zijn de bekendste vorm van natuurbranden.
Opmerkelijk is dat de landen die de meeste branden hebben, of waar vaak bosbranden voorkomen, meestal ook een hoge score hebben in de Forest Fire Weather Index. Dit is een schatting van het risico op bosbranden op basis van meteorologische omstandigheden. Deze index loopt van 0 tot 40 en is voor Europa in kaart gebracht door de European Environment Agency.
https://public.flourish.studio/visualisation/10308041/
Ondanks dat Nederland niet is opgenomen in het rapport van de Europese Commissie, heeft het in de laatste paar jaren ook vele natuurbranden gekend. Zoals de gelijktijdige natuurbranden in 2020 die uitbraken in de Deurnese Peel en natuurgebied De Meinweg, in de provincie Noord-Brabant en Limburg. Volgens het Nationaal Georegister van de overheid is het risico op natuurbrand het hoogst op de Veluwe en in Noord-Brabant. Maar ook in delen van Drenthe, Friesland, Groningen, Utrecht en aan de rand van Noord-Holland en Zuid-Holland komt een hoge gevoeligheid voor natuurbrand voor, volgens de Klimaateffectatlas.
Volgens landelijk coördinator Natuurbrandbeheersing van Instituut Publieke Veiligheid, Jelmer Dam is het natuurbrandrisico in alle gebieden in Nederland even groot en hangt het vooral van het menselijk gedrag af. “Onze branden in Nederland ontstaan vaak door het menselijk toedoen. Variërend van een ongeluk op de snelweg, waar brand bij ontstaat en dit het bos intrekt, tot een aanlopende rem van trein die vonken aflevert of het daadwerkelijk zelf aansteken van de brand door mensen. Maar ook door barbecueën en paasvuren. Hoe meer er gebruik wordt gemaakt van de natuur, hoe meer risico er is”, zegt Dam.
Provincies met hoge gevoeligheid voor natuurbranden worden steeds minder groen
Opvallend genoeg is er een verband tussen de provincies met de meeste ligging aan bos en het verlies van boombedekking. In elk van deze provincies komt volgens Klimaateffectatlas wel een hoge natuurbrand gevoeligheid voor, maar deze gevoeligheid is het sterkst is in Noord-Brabant en Limburg. In 2010 hadden de provincies Gelderland en Noord-Brabant de meeste hoeveelheid ligging van bos in Nederland, namelijk 162ha in Gelderland en 115ha in Noord-Brabant.
https://public.flourish.studio/visualisation/10312077/
Juist deze provincies behalve Noord-Holland en Friesland hebben ook het meeste verlies aan boombedekking gehad in 2021, door de verschillende gevolgen van ontbossing, meldt de organisatie Global Forest Watch. En hebben Limburg en Drenthe zich in de top vijf provincies voor het verlies van boombedekking gevestigd zonder te behoren tot een van de provincies met de meeste hoeveelheid ligging bos. Gelderland en Noord-Brabant zijn de twee grootste provincies die kampen met het verlies van boombedekking.
https://public.flourish.studio/visualisation/10312096/
Aanpak natuurbranden
Volgens Jelmer Dam hebben is er een integrale aanpak nodig om natuurbranden tegen te gaan. Hierbij hanteert het Instituut Publieke Veiligheid drie elementen die verbonden zijn met elkaar. Allereerst is het belangrijk dat er een maatschappelijke realisatie komt voor het probleem.
“De maatschappij in de breedste zin moet zich realiseren dat het risico groot is en groter wordt. Dat begint dus bij een gedeelde risicoperceptie. Ik pleit wel eens voor het feit dat we een groter natuurband probleem hebben dan water probleem. Mensen kijken mij dan verbaasd aan. Maar we hebben in de afgelopen jaren meer natuurbrandincidenten gehad dan waterincidenten. Alleen op de een of andere manier beklijft het de mensen niet dat we in 2020, zo’n 4200 mensen moesten evacueren door een natuurbrand. En dat inmiddels het gehele Peel gebied is afgebrand, dat is ook iets wat weinig mensen scherp op hun netvlies hebben”, vertelt Dam.
Naast een risicoperceptie door onderzoek en communicatie is preventie, in de vorm van een goede landschapsinrichting belangrijk om natuurbaden te voorkomen. Tot slot is het noodzakelijk om een slimme repressie te hebben. Waarbij het belangrijk is om op plekken waar natuurbranden onder moeilijke omstandigheden uitbreken, zo snel mogelijk te bestrijden.
Dataverantwoording:
De datavisualisaties zijn via Flourish gemaakt. De gebruikte data voor de visualisatie over de natuurbanden in Europa is afkomstig uit verschillende onderzoeken en rapporten van de European Forest Fire Information System, het het Joint Research Centre van de Europese Commissie en de European Environment Agency. De data voor de visualisaties over Nederland is afkomstig van het Nationaal Georegister, en Klimaateffectatlas. Ook het onderzoek van Global Forest Watch heeft bijgedragen aan de datavisualisatie over Nederland. De eenheden die in de verschillende data worden aangegeven zijn indexcijfers en aantallen voor de visualisatie over Europa en hectares voor de visualisaties over Nederland.
