Sinds de coronapandemie is reizen in de trein veranderd. Reizigers houden meer afstand, zitten vaker alleen en brengen hun reistijd grotendeels door in hun eigen bubbel. Maar wat doen ze eigenlijk onderweg? Uit een observatieonderzoek van 276 reizigers in de tweede klas tussen Apeldoorn en Utrecht blijkt dat het merendeel vooral met hun telefoon of laptop bezig is, praten met medereizigers komt daarna.
Wie regelmatig met de trein reist, zal het herkennen: in bijna elke coupé zijn telefoons en oortjes niet weg te denken. Uit observaties op verschillende werkdagen, tijdens ochtend- en middagrush, bleek dat bijna de helft van de reizigers op hun telefoon zat. Daarna volgden gesprekken met medereizigers, naar buiten staren en het gebruik van een laptop of tablet. Muziek luisteren kwam relatief weinig voor, vaak omdat dit gepaard ging met telefoongebruik, de telefoon bleek in veel gevallen de hoofdzakelijke activiteit.
Conducteur Ingeborg Remmers, die al bijna acht jaar bij de NS werkt en reizigers in het hele land ziet, herkent het patroon: “Nou, jongeren doen vooral heel weinig, ze zitten vooral op hun telefoon of achter hun iPad of op hun computer, of ze slapen. Dat is eigenlijk wat ik vooral zie, veel oortjes of koptelefoon, allemaal in hun eigen bubbel.” Ze benadrukt dat schermgebruik veel voorkomt, al betekent dat niet dat er helemaal geen gesprekken plaatsvinden. Uit de observaties blijkt bijvoorbeeld dat een groep van zo’n 25 jongeren wél met elkaar praatte.
De observaties zijn verdeeld in drie leeftijdsgroepen: jong (18–30 jaar), midden (31–50 jaar) en oud (51+). Daaruit blijkt dat jongeren het vaakst op hun telefoon zitten, terwijl oudere reizigers relatief vaker lezen of met elkaar praten. De middelste leeftijdsgroep zit er qua gedrag tussenin. Remmers ziet die verschillen duidelijk: “Het verschil tussen jongeren en oudere reizigers is echt anders. Oudere reizigers zijn nog wel van het communiceren, van het boek lezen of gezellig met elkaar kletsen. Jongere reizigers willen vooral niet gestoord worden.”
Volgens Remmers verschilt het gedrag van reizigers ook per moment van de dag. In de spits zijn het vooral werkenden die op hun telefoon of laptop bezig zijn, terwijl in de daluren scholieren en dagjesmensen vaker een gesprek voeren of een boek lezen. Over drukte merkt ze op dat dit weinig uitmaakt: “Ook al is de trein vol en moeten mensen op het balkon staan, dan zitten ze nog op hun telefoon.”
Remmers ziet duidelijke veranderingen in het reisgedrag sinds de coronapandemie: “Het gedrag van reizigers is de afgelopen jaren zeker veranderd, vooral na corona. Het gedrag is veel agressiever, een korter lontje ook. Ook meer op de telefoons en niet luisteren naar de omroepen omdat ze koptelefoons op oordoppen op hebben,” vertelt ze.
Toch is er altijd nog een klein deel van de reizigers dat hun telefoon weglegt. Zij kijken uit het raam, lezen een boek of voeren een gesprek met hun medereiziger. Zo ontstaat een opvallend contrast tussen de digitale bubbel van de meerderheid en de momenten van echte interactie, waarbij leeftijd en tijdstip duidelijk verschil maken in hoe mensen hun reistijd besteden.
Verantwoording
Voor dit onderzoek zijn 276 reizigers in de 2e klas van de intercity Apeldoorn naar Utrecht en andersom geobserveerd over twee weken (één rit per dag, drie dagen per week). Stiltecoupés en de eerste klas zijn niet meegenomen. Iedere reiziger is één keer geteld in een momentopname, activiteiten zijn ingedeeld in acht categorieën: telefoon, laptop/tablet, lezen, muziek/oortjes, slapen/dutten, praten, uit het raam kijken en overige. Onder overige vielen activiteiten zoals het doen van visagie en bellen. De leeftijd is geschat op zicht en ingedeeld in drie leeftijdsgroepen. Alle data is geanonimiseerd en verwerkt in Google Sheets. De interactieve visualisaties zijn gemaakt in Flourish.
