Jaar van prijzen voor Belleman
De beste podcast in de categorie Journalistiek, de NVSA Anker & Anker-prijs én de Machiavelliprijs. Belleman wist in één jaar tijd een indrukwekkende reeks onderscheidingen in de wacht te slepen. Maar de grootste eer volgde nog: de titel Journalist van het Jaar. ‘Ik was onderweg naar de rechtbank in Den Haag om een kort geding te verslaan toen mijn telefoon ging. De hoofdredacteur van Villamedia belde. ‘Zit je?’ vroeg hij. Ik antwoordde: ‘Ja, ik zit in de auto, je staat op de speaker.’ Waarop hij lachend zei: ‘Houd je ogen wel op de weg.’ Vervolgens kwam het nieuws dat ik totaal niet had zien aankomen: ik was verkozen tot Journalist van het Jaar.’

Een enorme erkenning, zo beschouwt Belleman alle prijzen. ‘Je buffelt jaar in, jaar uit om je werk zo goed mogelijk te doen, en dan is het bijzonder om te merken dat dat wordt gewaardeerd. De Machiavelliprijs vond ik extra speciaal, omdat het laat zien dat de buitenwacht doorheeft wat ik probeer te doen: complexe rechtszaken begrijpelijk maken en de impact ervan overbrengen op het publiek.’ De Machiavelliprijs is een prestigieuze Nederlandse onderscheiding die de Machiavellistichting jaarlijks uitreikt aan personen of organisaties die uitblinken in publieke communicatie.

Al ruim 15 jaar is Belleman een vaste kracht in de rechtbankjournalistiek, maar 2024/2025 werd écht haar jaar. De Machiavelliprijs werd toegekend vanwege haar rol in het op de kaart zetten van femicide. Daarnaast werd haar feitelijke en toegankelijke verslaggeving gezien als een inspiratiebron voor jonge journalisten. Tot slot kreeg ze erkenning voor haar vermogen om de rechtszaal dichter bij het publiek te brengen. Ook bij de Villamedia-prijs speelde haar femicide-podcast een doorslaggevende rol. Maar hoe is Belleman uitgegroeid tot een van de meest invloedrijke rechtbankjournalisten van Nederland?

Van leerling-journalist naar koningin van de rechtbankjournalistiek
Na de middelbare school zette Belleman direct haar eerste stappen in de journalistiek. In die tijd bestond nog het systeem van leerling-journalisten: jonge talenten kregen de kans om al werkend het vak te leren bij een krant.

De School voor Journalistiek in Utrecht was destijds de enige journalistieke opleiding in Nederland, maar toelating verliep via een streng lotingssysteem. De kans om binnen te komen was slechts één op tien. Praktijkervaring bood echter een alternatief: wie al werkzaam was in de journalistiek, werd automatisch toegelaten. ‘Ik moest dus een voet tussen de deur krijgen bij een krant, dat werd De Zaanlander. Een kopblad van wat toen nog de Verenigde Noord-Hollandse Dagbladen heette, de voorloper van Holland Media Combinatie (HMC). Maar toen ik eenmaal aan het werk was, wilde ik niet meer terug de schoolbanken in. Ik leerde het vak in de praktijk, op een harde manier misschien, maar ik heb er enorm veel aan gehad.’

Als journalist schreef Belleman over uiteenlopende onderwerpen, maar merkte dat ze overal slechts een beetje vanaf wist. ‘Ik had de behoefte om mij ergens in te verdiepen. Ik zocht naar een studie die breed toepasbaar was, en rechten sprak mij enorm aan. Het heeft mij geholpen om beter te begrijpen hoe de wereld in elkaar steekt, hoe mechanismen werken en welke impact wetten en regels hebben op het dagelijks leven. Vooral strafrecht vond ik mateloos interessant.’ Ook in haar dagelijkse journalistieke werk merkte Belleman welke voordelen deze studie haar gaf. 

Op een gegeven moment belandde Belleman in een leidinggevende rol, onder andere bij het ANP en later ook bij De Telegraaf. Maar al snel begon dat te wringen. ‘Als ik mensen op pad stuurde, wilde ik eigenlijk zelf gaan. En wanneer ze hun verhaal inleverden, dacht ik vaak: dit had mooier gekund. Ik voelde mij vastzitten in een patroon van functioneringsgesprekken, sollicitatiegesprekken en vergaderingen. Dingen die steeds minder met journalistiek te maken hadden. Terwijl ik dit vak juist had gekozen om eropuit te gaan en verhalen te maken.’ Rond diezelfde tijd kwam Fred Soeteman, rechtbankverslaggever van de Telegraaf, naar haar toe met een mededeling dat hij vroegtijdig met pensioen zou gaan. ‘Dat moment kwam precies op het juiste moment voor mij. Ik wist dat ik geen leiding meer wilde geven, ik wilde terug de verslaggeving in.’

Rechtbankjournalistiek in beweging: van notitieblok tot liveverslag
Rechtbankjournalistiek is door de jaren heen ingrijpend veranderd. ‘Volledig’, zegt Belleman. ‘Ik doe het totaal anders dan mijn voorganger. Fred Soeteman ging met een notitieblok naar de rechtbank, tikte aan het einde van de dag zijn verslag uit, stuurde het naar de krant en was klaar. Toen ik begon, kwam daar de website bij, wat betekende dat ik meerdere keren per dag updates moest geven. Bovendien was sociale media in opkomst.’ In plaats van enkel achteraf te rapporteren, ontstond de mogelijkheid om rechtszaken live te verslaan, direct te reageren op ontwikkelingen en interactie met het publiek aan te gaan. Nieuws werd niet meer alleen samengevat in een artikel, maar real-time gedeeld.

Die digitale verschuiving bood nieuwe mogelijkheden. Een collega stelde voor om live verslag te doen via X. ‘Hij maakte voor mij een account aan en ik begon gewoon. Het bleek een schot in de roos, binnen no-time haakten honderden mensen aan.’ Haar eerste ervaring met live verslaggeving via X was tijdens de rechtszaak tegen Geert Wilders, die terechtstond vanwege zijn film Fitna, waarin de Koran werd verbrand en verscheurd. ‘Dat was de eerste keer dat een politicus zich voor de rechter moest verantwoorden, en het trok enorm veel media-aandacht. Alle landelijke pers was erbij, zelfs een Japanse cameraploeg. Ik had het gevoel dat ik voor een dode boom werkte, waarin mijn verhaal pas de volgende dag gelezen kon worden. Wat kon ik nog toevoegen aan wat iedereen eerder al op tv had gezien?’ X bleek het antwoord.

Live verslaggeving vanuit de rechtszaal is inmiddels vrij normaal, maar destijds was het nog uniek. Bovendien bood deze manier van verslaggeven nieuwe mogelijkheden voor het publiek. ‘Ik schrijf alles feitelijk op omdat ik mensen wil meenemen in hoe een rechtszaak verloopt. Als ze mijn X-feed volgen en de hele dag meelezen, krijgen ze niet alleen de feiten mee, maar ook een beter begrip van de systematiek. Zo ontstaat er een gevoel voor hoe het recht daadwerkelijk werkt.’

Daarnaast is rechtbankjournalistiek een vakgebied waarin kunstmatige intelligentie voorlopig weinig voet aan de grond zal krijgen. ‘AI kan je geen verhaal maken zonder input. En die input moet je toch zelf invoeren. Jij zit erbij, jij hoort alles. Je mag geen geluidsopnames of beelden maken, dus je moet alles zelf vastleggen. Als je dan toch alle feiten met de hand hebt opgeschreven, kun je net zo goed zelf verder schrijven. Bovendien blijft het essentieel om verhalen op een menselijke manier te schrijven, omdat het een emotionele gebeurtenis is.’

 Rechtbankjournalist: hoe word je dat?
‘Ik ga geen dag met tegenzin naar de rechtbank. Geen zaak is hetzelfde en de werkelijkheid is vaak complexer dan je op het eerste gezicht denkt. De menselijke verhalen zijn eindeloos fascinerend en ongelooflijk bijzonder om mee te maken. En als ik daar dan over mag verslaggeven, dan is dat het mooiste dat ik kan doen.’ 

Dat Belleman een succesvolle carrière heeft opgebouwd, staat buiten kijf. Nu we haar beter hebben leren kennen, deelt ze enkele waardevolle lessen over wat een goede rechtbankverslaggever maakt.

1. ‘Een beetje levenservaring is nooit verkeerd, omdat een rechtszaak zelden zo zwart-wit is als het lijkt. Een verdachte is niet altijd puur de dader, en een slachtoffer is niet altijd alleen maar het slachtoffer. Neem de zaak van Richard K. Als je naar de feiten kijkt, zie je dat hij tot het uiterste is gedreven, wanhopig was en uiteindelijk iets deed wat niet had mogen gebeuren. Er zijn altijd grijstinten. Met levenservaring ben je beter in staat die nuances te zien en recht te doen aan alle kanten van het verhaal.’
2. ‘Het is geen absolute voorwaarde, maar mijn studie rechten heeft mij enorm geholpen. Het gaf mij inzicht in juridische mechanismen en hielp mij beter te begrijpen waarom een officier bepaalde standpunten inneemt of waarom een rechter tot een bepaald oordeel komt. Die kennis helpt mij niet alleen om nauwkeuriger verslag te doen, maar ook om beter uit te leggen wat een zaak betekent en waarom die belangrijk is.’
3. ‘Woon een rechtszaak bij. Als je zelf in de zaal zit en alles meemaakt, merk je hoe complex het kan zijn. Zowel voor de verdachte als voor de verslaggeving. Dan begrijp je pas echt hoe het er in de praktijk aan toe gaat.’
4. ‘Heb begrip voor de verdachte. Niet per se voor de daad, maar wel voor wat iemand tot dat punt heeft gebracht. Het is cruciaal om die context uit te leggen in je verslaggeving. Een vooroordeel kan een grote valkuil zijn, omdat het onbewust je verslaggeving beïnvloedt. Terwijl de werkelijkheid vaak veel genuanceerder is dan het op het eerste gezicht lijkt.’
5. ‘Het is belangrijk om een goede balans te vinden in je verslaggeving, vooral bij gevoelige zaken zoals seksueel misbruik. Slachtoffers proberen hun leven weer op te bouwen en het helpt hen niet als alle details overal op het internet te vinden zijn. Verslaggeving moet bijdragen aan bewustwording, maar mag nooit sensatiezucht voeden.’
6. ‘Durf brutaal te zijn. De rechtspraak en het Openbaar Ministerie zullen altijd manieren vinden die je werk bemoeilijken. Je moet constant aan de bel trekken. Bijvoorbeeld wanneer je opeens in een videozaal moet zitten omdat er ‘geen plek’ is voor de pers. Dan zie je op de videobeelden slechts drie van de zes verdachten en hoor je de anderen helemaal niet. Hoe kun je je werk goed doen als je niet alles meekrijgt?’