Docent Tal Sarid maakt documentaire: ‘Palestijnen zijn Joden’
Zonder te oordelen waagde docent Tal Sarid zich aan een van de meest beladen onderwerpen van deze tijd. In zijn documentaire Palestijnen zijn Joden onderzoekt hij identiteit in een regio waar dat begrip allesbehalve eenduidig is. De prikkelende titel zet direct op scherp wat de film wil blootleggen. ‘Dit is een onderwerp dat bij heel veel mensen heftige emoties oproept,’ zegt Sarid.
Sarid (rechts) in still uit de film ‘Palestijnen zijn Joden’ – EO
‘Palestijnen zijn Joden’
In de documentaire Palestijnen zijn Joden gaat Sarid op zoek naar een antwoord op de vraag: Als Joden zich overal ter wereld hebben geassimileerd, waarom zou dat dan niet zijn gebeurd in Israël en de Palestijnse gebieden? Tijdens zijn zoektocht onderzoekt hij een verhaal dat het Israëlisch-Palestijnse conflict vanuit een ander, onderbelicht perspectief belicht.
In de film spreekt Sarid met verschillende mensen die hun visie geven op dit vraagstuk. Daarnaast kijkt hij samen met zijn vader naar zijn eigen familiegeschiedenis: een verhaal over vluchtelingen die vanuit Iran naar Israël emigreerden en daar assimileerden, terwijl een ander deel van de familie in Iran bleef en islamiseerde.
Een kopje thee
Het ontstaan van de film ligt bij het moment waarop Sarid zijn idee pitcht bij de EO. ‘Dat begon met een kopje thee,’ vertelt hij. ‘Ik belde mijn voormalige hoofdredacteur bij de EO en zei: “Hé, ik heb een verhaal: Palestijnen zijn eigenlijk Joden. Dat blijkt uit dit en dit, zus en zo.” En hij reageerde met: “Dat klinkt interessant. Kom maar langs, dan drinken we een kopje thee.”’
‘Ik had allerlei feiten verzameld,’ vertelt Sarid over het gesprek dat volgde. ‘Los van het feit dat mensen het zelf zeggen, zijn er ook veel gebruiken en aanwijzingen die wijzen op een Joodse afkomst.’ Het verhaal zou op het eerste gezicht controversieel kunnen zijn, maar zijn oude hoofdredacteur was direct enthousiast. ‘Hij sloeg met zijn vuist op tafel en zei: “Dit verhaal móét er komen.”’
Still uit de film ‘Palestijnen zijn Joden’ – EO
Zonder oordeel
Dat de film een gevoelig onderwerp aansnijdt, blijkt al uit de titel: Palestijnen zijn Joden. ‘Over die titel hebben we heel lang nagedacht,’ vertelt Sarid. ‘Er zijn ontzettend veel afwegingen geweest, voor en tegen.’ Dat is ook niet vreemd gezien de spanningen in de regio, waar Palestijnen en Israëliërs lijnrecht tegenover elkaar staan. Toch koos Sarid ervoor om geen omwegen te maken. ‘Ik denk dat, als je de film hebt gezien, de titel uiteindelijk ergens op slaat. Dan kun je er niet meer omheen.’
Het maken van een documentaire met zo’n beladen onderwerp was geen eenvoudige opgave. ‘We hebben elk woord op een goudschaaltje gewogen. Over elke seconde in de montage hebben we dagenlang gediscussieerd. Over alles,’ zegt Sarid, terwijl hij zijn hoofd heen en weer schudt. ‘Dit is gewoon een onderwerp dat bij heel veel mensen sterke emoties oproept.’
Toch werd de film volgens Sarid vanuit verschillende politieke hoeken goed ontvangen. Dat heeft volgens hem te maken met zijn benadering. ‘De film is op veel manieren te interpreteren,’ legt hij uit. ‘Ik heb altijd geprobeerd geen oordeel te vellen. Er zijn personages in de film die hele extreme uitspraken doen, maar zij worden al genoeg door elkaar beoordeeld. Daar hebben ze mijn oordeel niet ook nog voor nodig. Ik denk dat dat verfrissend is voor de kijker en ervoor zorgt dat de film toegankelijk blijft voor iedereen.’
Allemaal angst
Het vertellen van dit verhaal ging niet zonder slag of stoot. Want hoe vind je mensen die hierover willen praten voor de camera? ‘Ik heb echt iedereen gebeld,’ zegt Sarid. ‘In Israël en de Palestijnse gebieden werkt dat anders dan in Nederland. Als iemand niet wil meewerken, vraag je: “Geef me al je telefoonnummers. Wie kan ik nog meer bellen?” En iedereen die ik dan sprak, vroeg ik weer om twintig nummers.’
Still uit de film ‘Palestijnen zijn Joden’ – EO
Een groot deel van het budget ging op aan het vinden van mensen die daadwerkelijk voor de camera durfden te verschijnen. ‘Je betaalt je ticket, je hotel, vervoer, de cameraman, zijn eten. Je betaalt alles. Je rijdt ergens naartoe, midden in de woestijn, voor een afspraak. En zodra iemand de cameraman ziet, slaat de angst toe en gaat het niet door. Dat gebeurde echt heel vaak.’ Zelfs wanneer Sarid iemand bereid vond om te praten, bleef de terughoudendheid groot. ‘Ze praten allemaal in verkapte woorden, in omslachtige taal. Ze zijn heel voorzichtig. Het is allemaal angst. Daardoor kon ik met niemand iets opbouwen; ik kon niet met ze op pad.’
Om ondanks die beperkingen toch een samenhangend verhaal te vertellen, deed Sarid iets wat eigenlijk tegen zijn principes als maker ingaat: hij maakte zichzelf onderdeel van de film. ‘Dat vond ik in het begin heel moeilijk. Ik heb dat lang afgehouden, omdat ik mezelf niet belangrijk vind.’ Studenten die les van Sarid hebben gehad, zullen misschien verbaasd zijn over die keuze. Toch heeft zijn aanwezigheid een duidelijke functie. ‘Mijn vader en ik dienen als voorbeeld. Wij staan model voor assimilatie, integratie en islamisering. Mensen hadden iets nodig om zich aan vast te houden.’
Blijven doorgaan
Terughoudende sprekers, een controversieel verhaal en soms zelfs gevaar voor eigen leven: het proces vergde veel van Sarid. ‘Ik heb het hier ontzettend moeilijk mee gehad. Dit is de zwaarste film die ik ooit heb gemaakt,’ vertelt hij. ‘Er waren momenten waarop ik dacht: dit gaat niet meer lukken. Dan was ik ’s avonds laat ergens in bezet gebied, op een plek die niet veilig was. Een paar keer heb ik iemand gebeld van wie ik wist dat die tegen me zou zeggen dat ik door moest gaan.’
Sarid ziet die ervaring ook als een les voor zijn studenten. ‘Ik heb meerdere keren op het punt gestaan om te stoppen, en dat herken ik ook bij studenten. Ik zeg altijd dat ze moeten doen wat ik toen heb gedaan: doorgaan. Ga desnoods even ergens zitten huilen. En ga de volgende dag weer verder. Je moet blijven doorgaan, zeker als je een hoger doel hebt. Dat vraagt om inspanning en doorzettingsvermogen. Want dát is goede journalistiek.’
‘Palestijnen zijn Joden’ werd 30 november uitgezonden bij de EO op NPO 2. Inmiddels is de documentaire online te zien op NPO start. Klik hier om de film te bekijken.
