Dit weekend hebben bezoekers genoten van de terugkeer van de Pasar Malam in Utrecht. De Pasar Malam heeft als doel om de Indonesische cultuur weer even in het zonnetje te zetten. Maar hoeveel weten Nederlanders van de cultuur en de geschiedenis? Patricia van Kesteren, Sylvia Hiert, Marjoleine Schaap en Wawo Runtu vertellen meer over deze verwaterde cultuur. 

Foto: Patricia van Kesteren Kesteren en haar moeder

De Pasar (avond) Malam (markt) is een ontmoetingsplaats voor alles wat met Indonesië, de Indonesische of Indische cultuur te maken heeft. Pasar Malams worden jaarlijks in veel gemeenten gehouden. Dit jaar was hij ook weer na vele jaren terug in Utrecht. “Ik heb al acht jaar gewacht voordat er weer een Pasar Malam is geweest in Utrecht! Nu kon ik eindelijk weer gaan!” zegt bezoeker Patricia van Kesteren.

Jarenlang vond dit evenement vroeger haar thuishaven in het Spoorwegmuseum totdat het managementbeleid veranderde en de subsidies stop werden gezet. Dat betekende toen het einde van een jarenlange traditie. Dè traditie die de Indonesische cultuur in stand hoort te houden. Sylvia Hiert en Wawo Runtu zijn er bang voor dat Utrechters toch te weinig weten over de cultuur. “Nee ik weet eigenlijk niks over de cultuur, het eten is er wel altijd heerlijk!”, zegt van Kesteren.

Verwaterde cultuur

Sylvia Hiert en Wawo Runtu vragen zich af of de Indische en de Indoneische cultuur nog wel leeft in Utrecht. “Indische cultuur blijf ik een moeilijk woord vinden,” zegt Sylvia Hiert “Wat de Indisch-Nederlanders doen is de cultuur kunstmatig in stand houden. Het is gebaseerd op nostalgie en herinneringen van onze ouders.” Hiert is zelf tweede generatie Indisch en is coördinator van Madua Utrecht, een gemeenschap die Indische met elkaar verbindt. Marjoleine Schaap, zij had een kraam op Pasar Malam Utrecht, denkt hier anders over. “Het is net een grote familiereünie! Zo houden we de cultuur in stand en ik ben er ook niet bang voor dat dit zal verwateren. Wij proberen er namelijk allemaal voor te vechten om onze cultuur in stand te houden.”

“Ik heb eerlijk gezegd niet het gevoel dat Nederlanders de Indonesische cultuur kennen”, zegt Wawo Runtu. Ze is 27 jaar geleden van Indonesië naar Nederland gekomen. “In Nederland vieren we Pasar Malams, maar dit laat eerder een beeld zien van het oude Indonesië. Sinds Indonesië onafhankelijk is zijn we er een heel stuk op vooruit gegaan, vrij weinig mensen weten dit hier. Zo was ik laatst nog in Indonesië en wilde ik met contant geld betalen voor mijn taxi, nou ik werd in mijn gezicht uitgelachen. “We gebruiken hier al Applepay,” zei hij lachend.” Maar naast dit alles gelooft Runtu niet dat de Indonesische cultuur überhaupt in Nederland is blijven hangen.

Wortels in Utrecht

De Indonesische en de Indische komen op meerdere vlakken terug in Utrecht. Denk zo aan dè wijk die bijna elke Utrechter kent: Lombok. De wel bekende wijk heeft zo ook zijn rugzakje. In de jaren tachtig werd namelijk vaak verzwegen dat men in Lombok woonde. De wijk werd geassocieerd met buitenlanders, werkloosheid en verwaarlozing. Eind jaren tachtig en begin jaren negentig vond er door toedoen van de gemeente een verandering plaats in de beeldvorming van de wijk Lombok. Deze wordt nu aangeprezen als een aantrekkelijke wijk door juist het haar multiculturele karakter van Lombok en de locatie bij het centraal station te benadrukken. Zo heb je naast Lombok ook straatnamen als Sumatra, Borneo, Java, Bali en Riouw.

“Veel Indische jongeren, vaak de derde of zelfs de vierde generatie, zoeken elkaar op bij het theater en kunst. Denk zo aan kumpulans*, dansmiddagen en de welbefaamde Pasar Malams.” Vertelt Sylvia Hiert. Je hebt ook uiteraard de restaurants, Indische theaters, restaurants, spreekuren en je kunt vaak zo aanschuiven bij een traditionele rijsttafel.

Indisch & Indonesisch

De Indische cultuur is een gemixte cultuur, die is ontstaan vanuit de kolonie. Zo is een rijsttafel typisch Indisch, dat komt in Indonesië bijna niet voor. Net als spekkoek. Ook zijn de Indo-Europeanen vaak protestants of katholiek, terwijl in Indonesië de meerderheid moslim is.

“Heel veel mensen weten niet het verschil tussen Indisch en Indonesisch. Als je zegt dat je Indisch bent krijg je ook heel vaak de vraag terug “Ooooh Indonesisch dus?”. Dit is voor veel mensen erg kwetsend. Zeker bij de ouderen mensen raak je dan een gevoelige snaar. Je noemt een Nederlander ook geen Duitser”, eindigt Hiert.

* Het heeft de betekenis gekregen van een gezellig samenzijn waarbij onder het genot van een rijsttafel en andere Indische lekkernijen bijgepraat wordt over allerlei zaken.