In het leven van Alerk Ablikim is niets vanzelfsprekend. Als Oeigoerse jongeman uit China heeft hij te maken gehad met onbeschrijfelijke uitdagingen en ellende. Als hij zijn verhaal vertelt, is het alsof de schaduw van zijn verleden nog steeds over hem heen hangt.

 

Een onderdrukkend begin

“Leven was ooit vredig voor mijn familie in China. We leefden gelukkig en gingen onze eigen weg, zoals alle Oeigoeren. Maar op mijn achtste begon ik in Urumqi, mijn geboortestad, vreemde dingen op te merken. Op school mocht ik niet meer met mijn Chinese vriendjes spelen. Allemaal onder het toeziend oog van onze leraar. Thuis kregen mijn ouders onverwacht bezoek van de politie. Ze kregen te horen dat ze per direct hun baan moesten opzeggen en dat de Chinese overheid hen nieuw werk zou toewijzen. Voor mijn moeder was dit de druppel. Ze had al beseft dat China het leven van de Oeigoeren zuur maakte, maar dat de politie voor ons huis zou verschijnen, had ze niet verwacht. We moesten vluchten. Mijn ouders waren bang en wisten dat ze opgepakt zouden worden als ze zouden blijven.”

 

De strijd van Alerk’s vader

Alerk, wiens naam “pak de vrijheid” betekent in het Oeigoers, vertelt trots en met een lach dat hij de enige Oeigoer is die zo genoemd is, en dat zijn vader hem deze naam heeft gegeven. Zijn vader, een beroemde Oeigoerse dichter, vertaalde zelfs het kinderliedje “Twinkle Twinkle Little Star” naar het Oeigoers. Dit maakte hem tot een van de meest belangrijkste Oeigoeren in China. Maar zijn populariteit viel niet goed bij de Chinese overheid, aangezien hij voortdurend schreef over het diepgewortelde racisme in China.

Alerk herinnert zich hoe zijn vader betrokken raakte bij het schrijven en protesteren tegen de onderdrukking van Oeigoeren: “Hij schreef onophoudelijk over hoe racistisch China wel niet is. De Oeigoeren waren het met mijn vader eens en lieten dat ook zien, door middel van protesten. De meeste Oeigoeren hadden protestborden met daarop geschreven: ‘Erken Oost-Turkistan en ons volk!'”

 

Oeigoerse identiteit

De jonge Oeigoer woonde met zijn ouders in Xinjiang, een provincie die hij liever Oost-Turkistan noemt, omdat het de plek is waar vooral veel Oeigoeren wonen. Dit volk heeft een islamitische religieuze achtergrond. De Chinezen hebben echter hun thuisland overgenomen en omgetoverd tot Xinjiang, wat in het Chinees “nieuw grensgebied” betekent.

Maar waarom China haar eigen volk onderdrukt, blijft voor Alerk een prangende vraag. “De meerderheid van de Oeigoeren in China is islamitisch en leeft volgens islamitische normen. China streeft echter naar seculariteit en eenheid en beschouwt de Oeigoeren als terroristen, overtreders en moslims die zich niet aan de Chinese regels houden. Dit heeft grote gevolgen: het dragen van een baard, het bezoeken van moskeeën en zelfs het zingen van Oeigoerse liedjes is verboden in China. Ze proberen ons zelfs te dwingen om alcohol te drinken en te roken, omdat die dingen volgens de islamitische regels verboden zijn”, legt de voorzitter van stichting FreeUyghur uit aan Alerk.

 

Onderzoek naar genocide

Het blijft echter niet bij onderdrukking. De Verenigde Naties (VN) heeft onderzoek gedaan naar mogelijke genocide in China, waarbij ze een rapport publiceerden waarin ze aantoonden dat Oeigoeren in Xinjiang inderdaad worden onderdrukt. “Bergen aan bewijs wijzen op ernstige mensenrechtenschendingen, waarbij onschuldige Oeigoeren worden opgepakt en in heropvoedingskampen worden geplaatst. In deze kampen worden vrouwen gesteriliseerd en misbruikt, terwijl mannen worden uitgebuit”, vertelt Alerk.

Maar de vraag die Alerk blijft bezighouden is waarom de VN niet krachtiger optreedt tegen deze gruwelijkheden. Hij heeft al contact opgenomen met organisaties die zich inzetten voor de zaak van de Oeigoeren, zoals Amnesty International. Helaas is zijn ervaring met deze organisaties teleurstellend. “Ik heb geen goede relatie met Amnesty. Ze proberen het, maar lijken weinig te kunnen uitrichten.”

Een medewerker van Amnesty International verklaart aan Alerk waarom de situatie zo gecompliceerd is: “China is een wereldmacht. Het draait allemaal om politiek. Geopolitieke belangen wegen zwaarder dan mensenrechten. Wij als organisatie kunnen alleen bewijzen verzamelen, opstaan en in dit geval de Nederlandse regering aansporen om actie te ondernemen. Als alle landen erkennen dat China verkeerd bezig is, zal dit probleem snel worden opgelost. Maar dat gebeurt niet. Landen zijn bang om handelsrelaties te verbreken. Economie staat voorop.”

 

Een hartverscheurend afscheid

Voor Alerk en zijn ouders was vluchten de enige optie. Ze pakten hun koffers en gingen met trillende benen en bezorgde blikken op weg naar het vliegveld. In de hoop aan de onderdrukking te ontsnappen. Wat volgde was een hartverscheurende afscheidsscène op de luchthaven, waar zijn vader door de Chinese politie werd gearresteerd.

Deze traumatische ervaring zou Alerk blijven achtervolgen. “Ik en mijn moeder moesten van mijn vader alvast naar de gate gaan. Hij zou nog iets moeten regelen bij de douane,” herinnert hij zich. “Waar blijft je vader nou?” vroeg zijn moeder bevend. “Geen idee. Maar wacht! Daar is de taxichauffeur!” De chauffeur rende zwaaiend en schreeuwend door de gangen van het vliegveld, schreeuwend: “Ga weg! Je man is opgepakt! Weg!”

Alerk en zijn moeder stapten snel de terminal binnen en namen het vliegtuig naar Nederland, maar zonder zijn vader. In het vliegtuig, met tranen en gesnotter, smeekte Alerk zijn moeder: “Hij neemt wel de volgende vlucht, toch? Toch?” Zijn moeder kon alleen maar haar bezwete voorhoofd schudden en zeggen: “We zijn hem kwijt.”

 

Dreiging in Nederland

In Nederland begonnen Alerk en zijn moeder hun leven opnieuw op te bouwen. Ze vonden een bescheiden huis in Amsterdam en Alerk ging naar school, terwijl zijn moeder het huishouden deed. Werk vinden was voor haar een uitdaging vanwege haar gebrek aan de Nederlandse taalvaardigheid. Jaren gingen voorbij en Alerk groeide op tot een jongeman van tweeëntwintig jaar.

Maar het leven nam opnieuw een duistere wending. Zijn moeder werd plotseling overdag op straat achtervolgd door enkele Chinezen en Alerk ontving verontrustende telefoontjes van de Chinese overheid, waarin hij werd bedreigd. Ze probeerden hem over te halen om zichzelf aan te geven bij de Chinese politie met de belofte dat hij zijn vader dan misschien zou kunnen zien.

Alerk hield stand, maar op een dag hoorde hij via de telefoon iemand “help” schreeuwen op de achtergrond. Zijn hart bonkte in zijn keel terwijl hij paniekerig de rode knop indrukte. “Het is niet echt. Ze hebben hem niet gevangen. Dat kan toch niet,” fluisterde hij tegen zichzelf terwijl hij bijna door de grond zakte van verdriet.

 

Een glimp van hoop

De dagen kropen voorbij, en Alerk kon zijn thuisland en vooral zijn vader niet vergeten. Tot op een dag een vriend hem een video stuurde via whatsapp met de boodschap: “Yo Alerk, check dit dan, een gelekte video uit een heropvoedingskamp in China.” Alerk opende het bericht en bekeek het filmpje. Terwijl hij met samengeknepen ogen keek, vulden tranen zijn ogen en voelde hij een brok in zijn keel. Maar toen

gebeurde er iets onverwachts. Zijn mond viel open, zijn wenkbrauwen schoten omhoog en zijn ogen begonnen te tranen. Plotseling begon hij te hikken en er verscheen een glimlach op zijn gezicht. Hij viel op zijn knieën en bracht zijn telefoon steeds dichter bij zijn gezicht. “MAMA!” schreeuwde hij. Zijn moeder rende de trap af en zag Alerk huilen. Alerk gaf zijn telefoon aan zijn moeder en zei: “Kijk goed wie je ziet, wie zie je?” Zijn moeder stortte in en haar ogen vulden zich met tranen. Het was Alerk’s vader die op het filmpje te zien was.

Alerk besefte dat zijn vader nog in leven was. In een heropvoedingskamp. Contact met hem was nog steeds onmogelijk, maar door het filmpje kreeg hij hernieuwde motivatie om zich in te zetten voor de vrijheid van de Oeigoeren. “Ik moet mijn stem laten horen. De Oeigoeren moeten zich laten horen,” zei hij vastberaden.

De man die zijn zoon “Alerk” heeft genoemd, wat staat voor iemand die zijn vrijheid grijpt en verdedigt, heeft gelijk gekregen. Zijn zoon is nu een symbool van rechtvaardigheid en vastberadenheid geworden. Alerk.

Dit is een longread en is onderdeel van de korte producties voor de specialisatie kunst, cultuur en lifestyle.