Met de komst van het internet en het daarop te vinden platform YouTube is de weg naar de top voor veel kinderen, en hun ouders, makkelijker geworden. Steeds jonger beginnen kinderen met vlaggen en filmpjes maken. Omdat ze zelf elke dag kijken naar hun voorbeelden op YouTube. Al vanaf het moment dat kindjes voor het eerst ter wereld komen staat er met enige regelmaat een camera op hun neus. Steeds meer families pakken het vloggen als hobby op, YouTube kent ontelbaar veel familiekanalen.
Deze familiekanalen worden gerund door de ouders, en leggen het alledaagse familieleven vast. De ouders runnen het allemaal, zowel voor als achter de schermen. Maar meestal nemen de kinderen ook stukjes over. Voorbeelden van grote kanalen zijn de Bellinga’s en de familie Lakap. Bij beide kanalen staat de teller op bijna 600 duizend volgers. Zij leggen hun eigen leven, en dat van hun kinderen elke dag vast. Tegen de Trouwvertelt de moeder van het Bellinga gezin: ‘Wij vloggen alles en daar hoort de bevalling van onze jongste dochter ook bij”, vertelt moeder Fara. “Een kindje dat ter wereld komt, is het grootste wonder dat bestaat. Wij laten het echte leven zien, daar hoort dit ook bij. Pure emoties. Om half vier is Luxy geboren en twee uur later ben ik de video gaan monteren. We plaatsen onze vlogs trouwens wel een dag of tien later, die rust gunnen we onszelf.”
Bij de familiekanalen draait het kanaal om het familieleven, en staan de kinderen wel in de spotlights. Maar draait het niet enkel om hen. Er zijn genoeg kanalen waar dit wel zo is, soms worden ze aangemaakt door de ouders voor hun kindjes op aanvraag van het kind. Maar soms ook niet. Een voorbeeld daarvan is het kanaal van Kyana (4), haar moeder (Esther) heeft het kanaal voor haar dochter aangemaakt, in de hoop hier een carrière voor haar dochter mee op te bouwen. ‘Ze is jong, maar tegen de tijd dat ze zes is zit heel haar klas op YouTube. Dus dan geef je haar ook een beetje een voorsprongetje. Op dit moment kost het alleen maar geld, maar als ik er geld mee kan verdienen dan ga ik daar geen nee tegen zeggen.’
Volgens Esther komt het enthousiasme echt vanuit haar dochter: ‘Ik zie bij Kyana ook wel eens dat ik het idee heb dat ze graag aandacht wil. Van volwassen mensen, maar ook van kinderen. En ik denk dat ik dat als kind ook wel had. Ik ben als baby ooit gescout voor een pamper-reclame. Toen waren mijn ouders met mij aan het winkelen ofzo en er waren mensen die mij zagen en zeiden “oh wat een leuke baby” en die wilden mij graag in de reclame.’ Bekend worden is een droom die Esther zelf nooit heeft kunnen verwezenlijken, en dat hoopt ze voor haar dochter nu wel te kunnen doen. ‘Mijn ouders hebben dat toen niet gedaan. En ik weet wel dat ik later wel gedacht heb hadden ze dat maar gedaan, dan was ik nu misschien wel verder geweest. Toen ik een jaar of negen of tien was ben ik daar echt boos over geweest. Van hadden jullie dat toen maar wel gedaan dan was ik nu al bekend geweest.’
Maar voor veel ouders met kinderen is dit anders. Daar begonnen de kinderen zelf filmpjes te maken die ze dan graag wilden plaatsten. Dit is ook te zien in de documentaire Mijn dochter de Vlogger. Waar de vader van Jaylinn haar helpt met haar kanaal, ze had haar vader gevraagd of ze een YouTube kanaal mocht beginnen. En dat vond hij goed. Echter is in de documentaire duidelijk te zien dat het inmiddels zeker niet alleen haar kanaal is, en dat het vooral, zo lijkt het, de vader van Jaylinn is die het graag tot een groot succes wil maken.
Maar wat betekend dat succes dan? Veel van de succesverhalen zijn bekend. Neem een Ryan Kaji, de meestverdienende YouTube ster ter wereld. Het tien jarige jongetje verdient meer dan 23 miljoen euro per jaar met zijn kanaal. Dat is in Nederland niet mogelijk, ten eerste omdat er niet zo’n groot publiek bereikt kan worden als ze dat in Amerika kunnen. En ten tweede omdat er in Nederland strengere wetgeving op zit. In Nederland mogen over het algemeen kinderen onder de 13 jaar niet werken, maar er zijn uitzonderingen voor het meewerken aan een “uitvoering”. ‘Bijvoorbeeld aan een reclamespot of een toneelstuk. Hiervoor is wel toestemming nodig van de Inspectie SZW.’ (Rijksoverheid, Rijksoverheid.nl) Voor kinderen onder de 7 geld dat er maximaal zes dagen per jaar gewerkt mag worden. Op schooldagen maximaal twee uur en op vrije dagen maximaal vier uur. En maximaal drie dagen per week. Voor kinderen tussen de 7 en 13 geld dat er maximaal 24 dagen per jaar gewerkt mag worden. Met maximaal vier uur op een schooldag en maximaal zeven uur op een vrije dag. Met maximaal twaalf uur in een schoolweek en maximaal drie dagen in een vrije week. (Rijksoverheid, Rijksoverheid.nl)
Maar deze wetgeving is niet up to date. Het kabinet werkt aan een meldpunt voor vermoedens van kinderarbeid bij jonge vloggers of influcencers. (Hellinga, 2021) De SP heeft al Kamervragen gesteld. ‘Kunt u uiteenzetten wat de regels zijn omtrent werk voor kinderen en in hoeverre die regels van toepassing zijn op kinderen die op YouTube of andere sociale mediaplatforms betaald worden om een merk aan te prijzen?’ (Aanhangsel van de handelingen, 2019) En het onderwerp komt steeds meer onder de aandacht. De wetten zijn er wel, maar ze sluiten niet goed aan op de nieuwe technologische ontwikkelingen. Wat het nog ingewikkelder maakt is dat het ook gezien kan worden als hobby. En die grens tussen wanneer het een hobby is en wanneer het werk is is lastig te bepalen. Ouders vinden dan ook altijd dat het een hobby is wat de kinderen leuk vinden. En daarnaast wordt er niet altijd betaald met geld, maar ook met speelgoed of activiteiten.
Bij dit meldpunt kunnen mensen terecht die vermoeden dat jonge influencers ingezet worden als kinderarbeid. Door gesprekken met ouders, kinderen, pedagogen en bedrijven moeten er duidelijkere wetgeving en normen komen. Dit maakte staatsecretaris Dennis Wiersma drie maanden geleden in het BNN-programma Kassa bekend. BNN: ‘De Inspectie SZW laat weten dat zij op dit moment moeilijk kunnen handhaven op dit soort zaken als er geen sprake is van een duidelijke werkgever. In een kamerbrief in december 2020 adviseerde de Inspectie al voor aanpassing van de regelgeving om handhaving ter voorkoming van online kinderarbeid mogelijk te maken. Een woordvoerder van de Inspectie SZW: “Bij jonge influencers of vloggers is er echter vaak geen sprake van een werkgever of anderszins formeel gezag, wel van opdrachtgevers of adverteerders. De huidige regelgeving geeft meestal geen mogelijkheid om opdrachtgevers ook verantwoordelijk te houden.”’ (BNN, 2021) Het meldpunt zou begin volgend jaar moeten verschijnen.
De Franse overheid is de eerste in Europa die de wet speciaal voor jonge influencers heeft aangepast. Voor zowel ouders als adverteerders gaan er maatregelen gelden. Zo mag nog maar 10 procent van het inkomen direct uitgekeerd worden. Adverteerders moeten een vergunning aanvragen. Doen ze dat niet dan kan dat zelfs leiden tot celstraf. Europees gelden er (nog) geen algemene regels. Maar Wiersma vertelde wel tegen de BNN dat ze Frankrijk hierin proberen te volgen. In Nederland is er sinds 2019 een nieuwe wet die ervoor bedoeld is om kinderarbeid binnen bedrijven op te sporen. Bedrijven moeten nu verklaren dat zij zorgvuldig werken om kinderarbeid tegen te gaan. Alle goederen of diensten van bedrijven mogen niet met kinderarbeid tot stand gekomen zijn.
Dit geld dus in principe ook voor jongen influcencers, alleen blijft dit grijs gebied of het nou echt arbeid is of niet. Toch blijft het goed nieuws voor kinderen over heel de wereld.
Daarnaast heeft YouTube ook een aantal maatregelen getroffen om het platform kind vriendelijker te maken. Gebruikers die een video uploaden moeten nu aangeven of de video voor kinderen gemaakt is. Hierdoor is het makkelijker om je te houden aan de Children’s Online Privacy Protection Act (COPPA). Als je hierbij niet eerlijk aangeeft of het voor kinderen is op niet kan dat gevolgen hebben. YouTube: ‘Als je je content niet correct instelt, kan dat gevolgen hebben op YouTube en kunnen er juridische gevolgen zijn op basis van de COPPA en andere wetten.’ Ze hebben voorbeelden gegeven van wat wel of niet voor kinderen is.
Voorbeelden van wat wordt beschouwd als gemaakt voor kinderen:
Kinderen zijn het primaire publiek van de video.
Kinderen zijn niet het primaire publiek, maar de video is wel gericht op kinderen omdat er acteurs, personages, activiteiten, spelletjes, liedjes, verhalen of andere onderwerpen in voorkomen die getuigen van de intentie om kinderen te targeten.
Ze geven aan dat er in de VS van een kind wordt gesproken als je jonger dan 13 jaar bent. Verder doen ze een beroep op het inschattingsvermogen van de persoon die de video uploadt. ‘Als creator ken jij je video’s en publiek het best. Het is jouw wettelijke verantwoordelijkheid om te voldoen aan de COPPA en/of andere toepasselijke wetten en om je content correct in te delen.’
Ook Esther is zich ervan bewust dat het wel een leuk voor haar dochter moet blijven. ‘Ik moet zelf meer waken met mijn enthousiasme omdat ik het zelf ook heel leuk vind. Dat ik niet mijn droom op haar ga projecteren. Daar ben ik me wel van bewust. Ze moet nog wel kind kunnen zijn en zich ook als kind kunnen ontwikkelen.’ Toch let ze altijd erg op de groei van het kanaal. ‘Het hoeft niet hard te gaan, maar wel iets harder als nu. Het ligt nu een beetje stil. Als het blijft groeien zeg maar, dan heb je wel het idee dat je het niet voor niks doet zeg maar. Dat het wel vooruit gaat, dat er groei in zit. Maar ja ze is ook nog jong hè, als ze dadelijk twaalf is en ze heeft tienduizend volgers dat is alsnog veel. Het hoeft van mijn niet morgen al dat ze 100.000 volgers heeft zeg maar.’
[embed]http://youtu.be/_LwD0kT46rU[/embed]
De grote kanalen worden dan ook enorm veel bekeken. De teller bij een filmpje van drie en een halve minuut waar twee kindjes met wat ballonnen spelen staat op 576 miljoen views. En dat is niet eens het best bekeken filmpje van de kinderen, die staat op 879 miljoen weergaven. Uit onderzoek van het Nederlands Jeugd Instituut bleek dat kinderen van 0-6 jaar volgens hun ouders het liefst YouTube kijken. 33 procent van de ouders gaf aan dat YouTube het favoriete medium van hun kind is. 64 procent van de kinderen is dagelijks op YouTube te vinden. (Nederlands Jeugd Instituut, 2021) Dat er ouders zijn die ernaar streven om hun kind bekend te maken is niet gek volgens pedagoog Hans Van Crombrugge: ‘Ouders zijn afhankelijk van hun kinderen, alles draait rond hen. Maar anderzijds zijn de kinderen ook evenzeer afhankelijk van hun ouders: zij zijn het die hen mee groot hebben gemaakt, die aan de basis staan van hun succes.’ Deze verhouding wordt steeds ingewikkelder naarmate het kind meer succes ervaart. ‘Voor het kind, dat zijn mama en papa niet durft teleurstellen, maar ook voor de ouder, die het succes niet in de weg wil staan. En dat terwijl het juist belangrijk is dat kinderen en ouders met de jaren meer onthecht raken, elkaar leren loslaten. Heel wat van die kindsterren voelen zich niet goed in hun vel bij het leven dat ze leiden. In plaats van groter is hun wereld namelijk kleiner geworden. Ze kunnen weinig zelf beslissen en vinden het moeilijk om dat bij hun ouders aan te kaarten. Risicovolle situaties opzoeken is een manier om daar mee om te gaan.’
Esther merkte in het begin dat ze de druk hoog legde. En te hoge verwachtingen had van hoe YouTube in zijn werk zou gaan. ‘Toen we begonnen met YouTube, had ik heel erg zoiets van we moeten naar die 1000 volgers, dus toen hebben we ook heel veel filmpjes geüpload. Zeker wel elke week één en soms zelfs twee of drie. Maar ik heb ook wel een bepaalde terughoudendheid daarin. Waarbij ik zoiets heb van het hoeft ook niet allemaal te snel te gaan, ik zou niet morgen wakker willen worden met 100.000 volgers. Dat vind ik dan weer eng omdat ze nog zo jong is.’
