In een carrière van nog geen tien jaar tijd werden The Beatles de grootste band ter wereld. Ruim vijftig jaar later zijn The Fab Four uit Liverpool nog altijd één van de meest invloedrijke groepen uit de geschiedenis. De band had echter niet alleen invloed op de popmuziek, maar ook op de mode in de jaren zestig. Die invloed heeft een doorwerking. Het Italiaanse modehuis Valentino ontwierp een heuse ‘Beatle boot’ die momenteel overal uitverkocht is. Welke invloeden zien we nu nog meer terug in het huidige modebeeld?

John Lennon, Paul McCartney, George Harrison en Ringo Starr hebben oog voor ontwikkelingen. Ze zetten trends naar hun hand en maken ze populair. Het fenomeen Beatlemania – de naam die wordt gegeven aan het hysterische en uitzinnige gedrag van de fans – zorgt er vanaf 1963 voor dat de fans zich precies hetzelfde willen kleden als de band. Op zondag 13 oktober van dat jaar treedt de band op in het tv-programma Val Parnell’s Sunday Night at the London Palladium. Er was geen enkele show in Groot-Brittannië dat zo populair was. Na de repetities kwamen The Beatles door de hoofdingang naar buiten, maar op dat moment stoven fans van alle kanten op de band af. Beatle-biograaf Bob Spitz noemt het in zijn boek ‘The Beatles: de biografie’ een ‘oorverdovende uitbarsting van verrukking’, een mengelmoes van verbazing, aanbidding en wild enthousiasme. Er ontstond enorme chaos. De kranten wisten overigens heel goed hoe ze dit fenomeen moesten noemen: Beatlemania. Het optreden van 13 oktober was, volgens de journalisten van de Daily Mirror, hét startsein van de Beatlemania. Meisjes vallen flauw, fans slapen nachten lang buiten om concertkaartjes te bemachtigen en duizend man raakt slaags met de politie na optredens.

Jong land
Na de Tweede Wereldoorlog kent Nederland een enorme demografische groei, beter bekend als de naoorlogse babyboom. Het is één van de meest voor de hand liggende factoren in de verklaring van het karakter van de jaren zestig, legt historicus Hans Righart uit in zijn boek ‘De wereldwijde jaren zestig: Groot-Brittannië, Nederland, de Verenigde Staten’. De kinderen uit deze zogeheten babyboom waren de tieners van de jaren zestig. Nederland werd hierdoor een jong land, de jeugdcategorie (leeftijdsgroep 12 tot en met 24 jaar) bestond uit een grote groep. Dit heeft invloed op het ontstaan van de nieuwe jeugdcultuur. Een jeugdcultuur is een set van normen, waarden, gedragsvoorschriften, rituelen en een bepaalde kledingstijl die gedeeld wordt door een groep jongeren.

Opkomst consumptiemaatschappij
De jaren zestig worden gekenmerkt door groeiende welvaart en de opkomst van de consumptiemaatschappij. De generatie na de Tweede Wereldoorlog heeft één doel: Europa weer opbouwen tot een welvarend continent. Ook neemt het aantal leerlingen na de oorlog toe. Veel leerlingen stromen door naar het vervolgonderwijs. Dit percentage ligt voor de oorlog nog op 52, maar in 1960 is dit opgelopen tot 91 procent. Er ontstaat door de industrialisatie een groeiende behoefte aan geschoold personeel. Hierdoor komen er voor jongeren hogere inkomens. Ook de werkdagen worden korter. Deze factoren zorgen samen voor onafhankelijkheid. Onderwijs en diploma’s krijgen een economische waarde die zichtbaar worden in de consumptiemogelijkheden. Bij de jeugd dringt definitief het besef door dat diploma’s zorgen voor stijging op de maatschappelijke ladder. In de loop van het jaar 1962 wordt het advertentieaanbod ruimer en strekt zich ook uit tot cosmetica en kleding.

Het belang van kleding
In de jaren zestig wordt kleding steeds belangrijker voor de jeugd. De in de VS en Groot-Brittannië genoemde teenagercultuur, zorgt in de eerste instantie voor paniek in het brave naoorlogse Nederland. Er wordt een geheel nieuwe levensstijl ontwikkeld, want jongeren werden nauwelijks erkend als groep.  Hoewel het ook een kanaal wordt om een meer rebelse boodschap te verspreiden – de jeugd ging zich afzetten tegen het ouderlijk gezag – heeft de teenagercultuuronder jongeren zelf wel een egaliserend effect: sociale en culturele verschillen worden naar de achtergrond gedrukt door producten die het samen jong bedrukken. Kleding is daar een goed voorbeeld van.

Door de hogere inkomens en de groeiende consumptiemogelijkheden krijgen jongeren meer geld om te besteden aan kleding. De jeugd steekt hun loon in jeugdcultuur gebonden muziek en kleding. Maar ze weigeren kleding te kopen in dezelfde winkels als hun ouders. Hierdoor ontstaat er een nieuwe soort winkel, gericht op jongeren: de boetiek. De boetieks worden een enorme rage, en bieden om de haverklap nieuwe collecties en accessoires aan. In tegenstelling tot hun ouders is kwaliteit niet erg van belang voor de jeugd. Duurzaamheid speelt nog geen rol: hoe goedkoper en modieuzer hoe beter. Stijl is belangrijker dan een goed in elkaar gezet kledingstuk. Haute couture – in die tijd nog altijd dominant – wordt compleet overgenomen door de confectiemode. Het schoonheidsideaal verschuift ook naar de jeugd: prille puberale lichaamsvormen zijn in de mode. De ideale teenager is broodmager en heeft geen rondingen.

Minimode
Begin jaren zestig introduceerde de Engelse ontwerpster Mary Quant (1930 – 2023) de minirok. Dit was in het begin even wennen – het was namelijk niet te combineren met kousen en jarretelles – maar al snel ontstond er een run op de korte rokjes. In de jaren daarna veroverden haar speelse ontwerpen het straatbeeld. De boetiek die Quant vervolgens openende in de Londense week Chelsea, genaamd Bazaar, werd enorm populair onder bekende artiesten. Zij vonden de opvallende kleuren, stoffen en prints, zoals jersey voor broeken en jurkjes en pvc voor glimmende regenjassen aantrekkelijk. Ook The Beatles kwamen er regelmatig voor nieuwe outfits. Hoewel halverwege de jaren zestig niks te kort en te strak leek, waren het de midi- en de maxi-rok die aan het eind van dit decennium aan populariteit wonnen. “De minirok was in het begin enorm choquerend, vooral voor degelijke ouders. De rokjes werden gecombineerd met strakke bloesjes en gestreepte buiktruitjes”, aldus stylist en mode-expert Nanny de Bruin.

Vernieuwing in de mannenmode
De opkomst van de jeugdcultuur en de toename van vrije tijd brengt niet alleen vernieuwing in de mode voor dames, maar ook in de mannenmode. The Beatles waren toonaangevende voorbeelden in de verandering van mannenmode. De jeugd heeft in de jaren zestig behoefte aan idolen. In The Beatles hadden zij iets van zichzelf ontdekt. Hierdoor kregen zij de gelegenheid om zich onbelemmerd te uiten. De jeugd kan zich voor het eerst identificeren met een artiest. Tim op het Broek, radio-dj bij KINK en groot Beatlesliefhebber, kan zich goed verplaatsen in de jeugd van toen. “The Beatles waren één van de eerste ‘echte’ bands. Vier eigen aparte karakters, maar iedereen herkende zich wel in John, Paul, George of Ringo. The Beatles waren hun tijd ver vooruit. Niet alleen op het gebied van muziek, maar ook op het gebied van mode.”

Jasjes en pakken
De band kleedde zich anders voor die tijd. The Beatles zijn echte trendsetters op het gebied van jasjes en pakken. De Franse modeontwerper Pierre Cardin (1922-2020) ontwierp in 1960 een traditioneel herenpak, zonder kragen, manchetten en revers. Het zogenaamde Nehru-jasje, een lang colbert met opstaand boord, werd razend populair door de jonge Beatles. De Londense kleermaker van het viertal, Dougie Millings, had zich laten inspireren door de collectie van Cardin. De vrolijk gekleurde militaire uniformen, die The Beatles in 1967 dragen op de voorkant van de platenhoes van Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band, zorgen ook voor inspiratie. Vijftien jaar later duikt een gelijksoortig jasje op bij The King of Pop: Michael Jackson. Dat je tegenwoordig nog steeds wegkomt met een goed pak blijkt overigens ook uit de collecties van afgelopen winter. Zo zagen we bij Issey Miyake supersimpele kraagloze jasjes, en werden Nehru-jasjes gespot bij Dior.

Beatle-kapsel
Er is zijn weinig figuren uit de popcultuur waarnaar een haardracht genoemd is, maar dit geldt wel voor The Fab Four. Het kapsel, ook wel ‘mop top’ kapsel genoemd, vanwege de vergelijking met een dweil, is immens populair. Het wordt tussen 1964 en 1966 geïmiteerd over de hele wereld. Omdat het haar van The Beatles langer was dan gebruikelijk in de jaren zestig, had men weinig tijd om hun haar te laten groeien. Hierdoor steeg de verkoop van pruiken explosief. Volgens The Times konden kappers amper aan de vraag van pruiken – die gemaakt werden van echt haar – voldoen. De coupe was geliefd onder de jeugd, maar er waren ook veel volwassenen met een Beatle-kapsel.

Geliefde laarzen
Er is nog een item dat zijn populariteit te danken heeft aan The Fab Four: de Beatle-boot. De laarzen zijn een variant op de Chelsea-boots. In de jaren vijftig liepen veel kunstenaars en regisseurs in de Londense wijk Chelsea op deze boots. De laarzen werden in de jaren zestig pas echt populair gemaakt door The Beatles. De laars heeft een schuine, Cubaanse hak, en een puntige neus. De laars wordt in eerste instantie Baba boot genoemd. Maar toen The Beatles deze schoenen ontdekten en gingen dragen, werd dit model in de volksmond al snel omgedoopt tot Beatle boot. Door het tijdloze model kan de laars het hele jaar gedragen worden tijdens uiteenlopende gelegenheden. De laars is geliefd onder ontwerpers: Valentino ontwierp een eigen variant op de Beatle boot, voor zowel mannen als vrouwen. Om op deze laars te kunnen lopen moet je wel diep in de buidel tasten: de prijzen liggen tussen de 850 en 1300 euro. Gelukkig zijn er genoeg goedkopere varianten in omloop, want these boots are made for walking.

Hippiecultuur
Eind jaren zestig maakt de hippiecultuur zijn intrede. Hippies protesteren tegen het kapitalisme, de consumptiemaatschappij, racisme en de klassenmaatschappij. Hun kleding is Oosters georiënteerd en hun garderobe bestaat uit wijde broeken, suède, franjes, omslagdoeken, bloemenprint en kleurrijke accessoires. De ontwerpers raken geïnspireerd door de hippies en ontwerpen ook exotische kleding. Yves Saint Laurent (1936-2008) vertaalt de Oosterse ideeën naar Westerse mode. The Beatles worden eind 1968 – met een paar reisjes naar India op zak – onmiskenbare boegbeelden van de swingende stijl van de sixties. Ze stonden bekend om hun hippieachtige levensstijl, en vooral John Lennon en zijn vrouw Yoko Ono waren nauw betrokken bij de beweging. De band draagt wijde tunieken met paisley motieven en ook de Nehru-jasjes komen in hun latere carrière terug. Volgens mode-expert Nanny de Bruin waren The Beatles voorlopers op het gebied van Oosters georiënteerde kleding. “Er werden in die periode veel prints en stoffen uit India en Afghanistan gedragen, omdat men steeds meer kon reizen. Velen – waaronder The Beatles – trokken naar deze landen om kennis te maken met de Indiase cultuur. Ze namen kleding terug naar Europa, waar de trends werden overgenomen. Er zijn genoeg trends uit de hippietijd die we nu nog terugzien. De flared broek – met de wijde pijpen – is een bekend voorbeeld.”

Terugkerende trends
De invloed van The Fab Four was in de sixties enorm, maar is nu nog steeds terug te zien in het huidige modebeeld. Dit heeft, volgens De Bruin, een logische reden. “Trends komen steeds weer terug. Ontwerpers grijpen altijd terug naar vroeger en laten zich graag inspireren door het verleden. Ze kiezen alsmaar een nieuw decennium. In de jaren zestig is er veel veranderd – ook op het gebied van mode – en daar waren The Beatles medeverantwoordelijk voor.” Daarnaast zijn de items die de modebewuste Britten dragen tussen 1960 en 1970 tijdloos en comfortabel. “De Beatle boot is een comfortabele schoen, je trekt deze laarzen sneller aan dan een pump van 12 centimeter”, aldus Nanny. Onze cultuur mag dan wel veranderd zijn door de jaren heen, maar de iconische laarzen zullen niet snel uit het straatbeeld verdwijnen.