Je hoeft maar even de krant te openen en de nieuwsartikelen over de Nederlandse woningcrisis vliegen je om de oren. Ook Utrecht kampt met de woningnood en dit lijkt niet te stoppen. Binnen deze woningnood tekent zich een nieuwe probleemsituatie af: er is een tekort aan woningen voor kwetsbare Utrechters. Hoe kan dit en wat zijn de gevolgen hiervan?

De groep Utrechters in een kwetsbare positie is zeer divers. Dit varieert van mensen met een verslavingsverleden, jongeren uit de jeugdzorg, daklozen en statushouders tot moeders met kinderen uit een vrouwenopvang. De huisvestingsbehoefte van deze groep is hoog, het benodigde aantal woonplekken was in 2023 geschat op 1620 sociale huurwoningen. Woningen die er niet zijn.

Sociale huursector

Om in te gaan op de oorzaak van dit probleem moeten we kijken naar de sociale huurwoningen in Utrecht. Dit zijn goedkopere huurwoningen voor mensen die niet de financiële mogelijkheid hebben om een huis te huren in de vrije sector zoals de kwetsbare Utrechters. In de meeste gevallen zijn deze woningen eigendom van woningcorporaties met een huurgrens van 879,66 euro. In Utrecht is er een groot tekort aan zo’n sociale huurwoningen voor kwetsbare groepen en de wachttijden daarvan lopen op tot gemiddeld 11 jaar. De oorzaak hiervan zijn niet de koopwoningen, maar de groeiende vrije huursector. In heel Nederland is vanaf 2012 het percentage vrijesectorhuurwoningen verdubbeld van 4% naar 8%. In Utrecht ligt dit percentage drastisch hoog. Volgens cijfers van de BAG lag in 2022 30% van de woningen in de sociale sector en 23% in de vrije sector.

Gevolgen

Welzijnsorganisatie De Tussenvoorziening komt in actie voor de kwetsbare personen in Utrecht die het in hun eentje niet redden. De bestuurder van deze organisatie, Jules van Dam, heeft dagelijks te maken met dit woningprobleem. Van Dam vertelt dat de kwetsbare mensen in de opvanginstellingen van De Tussenvoorziening, daar veel te lang moeten blijven. Volgens hem moeten ze lange periodes wachten voordat ze kunnen uitstromen naar hun eigen woning. ‘Heel hun leven draait de soep in door dit soort situaties. Het is van belang dat ze een eigen thuis hebben om hun leven op de rit te krijgen en langzaam weer mee te kunnen doen met de maatschappij’, vertelt de bestuurder.

Hoe langer een persoon in een zorginstelling blijft, hoe meer overbodige kosten er gemaakt worden. Deze kosten landen vrijwel direct op de gemeentelijke begroting. Om een beeld te schetsen: in 2021 gaf een Nederlandse gemeente gemiddeld 10.207 euro uit per jeugdige met jeugdzorg. Niet alleen kost dit de gemeente veel geld, wanneer er teveel kwetsbare personen te lang moeten blijven in een instelling, zal dit zorgen voor een knel in de doorstroom van bijvoorbeeld jeugdzorg of asiel. Dit zal op zijn beurt weer voor nog grotere problemen binnen de maatschappij zorgen.

In veel gevallen belanden de kwetsbaren op straat wat voor onveilige situaties kan zorgen. ‘Als er geen sociale huurwoningen beschikbaar zijn, zal er meer opvang gecreëerd moeten worden. Ik probeer op de politieke agenda te houden dat niemand op straat hoort. Helaas wordt dat vertaald in panden met bedden in plaats van in woningen’, aldus Van Dam.

Afspraken met gemeente

Op 14 november 2023 deelde Van dam een bijdrage tijdens de raadsinformatiebijeenkomst over de huisvesting van kwetsbare groepen waarin hij het probleem aankaartte bij de gemeente. ‘Op papier heeft Utrecht het beleid van ‘housing first’. Maar in de praktijk zie je gewoon dat er veel minder sociale huurwoningen worden geleverd als dat we met elkaar hebben afgesproken.’

De gemeente maakte voor 2023 de inschatting dat er 1140 woningen vrij zouden komen voor kwetsbare Utrechters. Daarvan zouden 700 woningen vrijkomen uit de bestaande sociale voorraad, 300 opgeleverd worden als flexwoning en 140 opgeleverd worden als nieuwbouwwoning. Deze 1140 woningen zijn veel minder dan de eerder benoemde huisvestingsbehoefte van 1620 woningen. Het Utrechtse college schrijft aan de gemeenteraad:  “Om het tekort van 500 woonplekken in 2023 aan te pakken zijn extra, onconventionele maatregelen nodig. Dit betekent ook lastige keuzes maken.” Een van die keuzes was om in augustus 2022 een woningnet te sluiten waar alleen statushouder op mochten reageren. Hierdoor werden er in een korte periode 490 kwetsbare mensen gehuisvest.