Sinds het begin van de vorige eeuw heeft Nederland een aanzienlijke transformatie ondergaan in zijn gemeentelijk landschap. Door samenvoegingen en andere structurele veranderingen is het aantal gemeenten gestaag afgenomen, terwijl het gemiddelde inwonertal per gemeente aanzienlijk is toegenomen. In 1916 telde Nederland maar liefst 1120 gemeenten. Deze waren verspreid over het hele land, variërend van kleine dorpen tot grote steden. Echter, door de jaren heen zijn veel van deze gemeenten samengevoegd, resulterend in een gestage daling van het aantal. In 2023 was dit aantal gedaald tot slechts 342 gemeenten. Deze trend van gemeentelijke fusies heeft geleid tot een aanzienlijke verandering in de lokale bestuurlijke structuur en heeft vaak tot discussie geleid binnen gemeenschappen over identiteit en autonomie.

De grote golf van samenvoegingen, herindelingen en grenswijzigingen van gemeenten begon pas een aantal decennia geleden. Door herindelingen daalt het aantal kleine gemeenten. Vooral het aantal gemeenten met minder dan 25.000 inwoners is sterk afgenomen. Sinds 2019 zijn er meer gemeenten met 25.000 tot 50.000 inwoners dan met minder dan 25.000 inwoners. Door alle samenvoegingen is ook de gemeentelijke oppervlakte sterk vergroot.

Naast de afname van het aantal gemeenten, is er ook een opvallende toename geweest in het gemiddelde inwonertal per gemeente. In 1916 bedroeg dit gemiddelde 5744 inwoners per gemeente. Echter, in 2023 was dit aantal gestegen tot maar liefst 52092 inwoners per gemeente. Deze toename kan worden toegeschreven aan verschillende factoren, waaronder verstedelijking, migratiepatronen en economische groei. Grotere gemeenten brengen vaak uitdagingen met zich mee op het gebied van stedelijke planning, infrastructuur en sociale voorzieningen, maar bieden ook kansen voor diversiteit, innovatie en culturele uitwisseling.

Expertduiding

Om deze gegevens beter te begrijpen, spraken we met Dr. Tamara Metze, een professor van de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur. Volgens Dr. Metze weerspiegelen de trends in gemeentelijke samenvoegingen en bevolkingsgroei de voortdurende evolutie van de Nederlandse samenleving en haar bestuurlijke structuren. Ze benadrukt het belang van deze gegevens voor het informeren van beleidsmakers en het bevorderen van een geïnformeerde discussie over de toekomst van het lokale bestuur in Nederland.

Dr. Metze voegt toe: “De verschuiving naar grotere gemeenten kan zowel voordelen als uitdagingen met zich meebrengen. Aan de ene kant kunnen grotere gemeenten efficiënter zijn in het leveren van diensten en het beheren van middelen. Aan de andere kant moeten beleidsmakers rekening houden met de diversiteit binnen deze gemeenten en ervoor zorgen dat lokale behoeften en identiteiten niet verloren gaan in het streven naar schaalvoordelen.”

Data Verantwoording

Voor deze datavisualisatie zijn eerst de gegevens over het aantal gemeenten en inwoners in Nederland geanalyseerd. Vervolgens zijn de totale inwonersaantallen gedeeld door het aantal gemeenten om het gemiddelde aantal inwoners per gemeente van heel Nederland te berekenen. Deze twee sets gegevens, namelijk het aantal gemeenten en het gemiddelde aantal inwoners per gemeente, zijn vervolgens naast elkaar gezet om de ontwikkeling van beide over de tijd te visualiseren. De bronnen van de gebruikte gegevens zijn het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens. De verzamelde gegevens zijn zorgvuldig geanalyseerd om een accuraat en representatief beeld te bieden van de veranderingen in het Nederlandse gemeentelijke landschap gedurende de onderzochte periode.