Afgelopen jaar ben ik een aantal keer in contact gekomen met het nationale theater voor een reeks producties over het theater in corona tijd. Een thema wat in veel van de gesprekken naar boven kwam was het gebrek aan diversiteit en met name het gebrek aan jongeren in de zalen. Theaterorganisaties, maar ook makers kampen al langer met deze problematiek.
In 1998 kwamen al de eerste alarmerende berichten naar buiten van het centraal plan bureau “de theaters zullen in de volgende eeuw leeglopen door vergrijzing en ontgroening van de bevolking. Op dit moment is al een op de acht Nederlanders vijfenzestig jaar of ouder. Rond 2040 zal een kwart van de bevolking ouder zijn dan vijfenzestig jaar.” De theaters zouden volgens het onderzoek van SCP eerst een gouden tijd gaan beleven, met name door de vergrijzing maar dat zou er ook voor gaan zorgen dat vanaf 2040 het doek definitief valt als ze de jongeren generatie niet mee weten te krijgen. Wat natuurlijk dramatische gevolgen zou hebben. Hoe kan het dat jongeren zich zo slecht verbonden voelen met het medium?
Waar ik vooral berichten hoorden over steeds minder jongeren in het theater schijnt het eigenlijk een ontwikkeling te zijn die al heel lang gaande is en die door meerde factoren wordt aangewakkerd. Hoe jongeren media consumeren is met de komst van moderne media ontzettend verandert. Uit onderzoek is gebleken dat jongeren graag snel “tot he point” willen komen. Door de gigantische stromen aan informatie die er zijn ontstaan op het internet is de aandachtspan enorm gekrompen en dit zorgt ervoor dat er gewoon weg minder geduld en uithoudingsvermogen is voor zowel ingewikkelde materie als lange voorstellingen. Volgens onderzoek gedaan door het nationale theaterfonds geeft 40% van de jongeren aan dat ze niet gaan omdat ze de voorstellingen niet aantrekkelijk vinden. Daarnaast is een grote factor in hetzelfde onderzoek de prijs. 37% geeft aan gehinderd te worden door de kosten.
Een ander heel erg belangrijk punt is het imago van theater. Jongeren hebben vaak het idee dat de theater wereld simpel weg niet voor hen is weggelegd. Dit komt grotendeels door het elitaire imago. Theater wordt vaak beschouwd als een kunst vorm voor de hogere laag in de samenleving, waardoor minder snel vanuit eigen initiatief zich welkom voelen in deze wereld.
Als Kers op de taart mogen we natuurlijk ook de corona periode niet vergeten. De corona crisis heeft een hele grote invloed gehad op de komst van jongere naar het theater. Eender zijdes hebben de instellingen veel financieel verlies geleden waardoor het überhaupt instant blijven moeilijk werd. Anderzijds zijn door de crisis een hoop mensen ook de interesse in het theater verloren. Tijdens de corona periode hebben we onszelf moeten aanleren om ons op alternatieve manieren te vermaken. Manieren die sociaal contact vermeden. 76% van de mensen geeft aan nu veel minder vaak een theater te bezoeken dan vóór de corona crisis.
Een avond in de schouwburg
“De generatiekloof zorgt ervoor dat er gelachen wordt op momenten die wij niet zo bedoeld hebben”
RAF STEKELENBURG (23), THEATERMAKER
Als wij spelen dan is de zaal echt voor 3 kwart gevuld met 50-plussers. De rest bestaat uit een paar verdwaalde twintigers maar vooral de groep daartussen blijft uit. Wat heel erg gek is. We vinden het niet erg dat het publiek zo oud is maar dat zorgt er wel voor dat je als speler een veel minder sterke connectie ervaart met je publiek. Dat zorgt er bijvoorbeeld voor dat ze lachen op momenten dat ik denk, dat is helemaal niet grappig. Ook is het publiek vaak toch heel elitair en ook wit en dat vinden we ook heel vervelend want dat betekent dat het werk zich dus niet verspreid over de hele samenleving, niet eens een deel daarvan. Dat is jammer.
Als ik huisgenoten van die leeftijd wel weet te verleiden dan krijg ik eigenlijk altijd de feedback dat ze het heel erg leuk vonden en vaker zouden willen gaan. Maar dat komt er dan ook bijna nooit van.
De kosten vind ik een lastig verhaal. Ik denk niet dat het aan geld ligt. Jongeren geven ook super veel geld uit om te gaan zuipen, naar de bios te gaan of uit eten. Een kaartje van ons kost een tientje en met studenten korting 5 euro. Hoe moeten de makers het gaan doen als dat voor nog minder moet gaan gebeuren? Ze vinden het gewoon niet waard. Ik kan mij goed herinneren dat ik een jaar geleden een toneelgezelschap zag. Huize Enschede en zij maakte een soort hybride serie. Ze hadden toneelstukken die ingedeeld waren als afleveringen die je ook online terug kon kijken. Het verhaal ging over studenten waardoor het ook veel studenten trok. Zij waren heel slim met bijvoorbeeld marketing.
“Er valt een hoop te winnen met sociale media”
TEUNTJE POST (25), THEATERMAKER
Als we kijken naar eventuele oplossingen denk ik dat er vooral een hoop valt te winnen in sociale media en marketing. Ik merk echt dat theatergezelschappen die het goed online doen ook een hele ander publiek hebben inde zaal. Neem bijvoorbeeld Noob zij zijn ontzettend populair op Tiktok en dat publiek zie je ook in de zaal. Het begint bij marketing ik zie soms posters hangen van gezelschappen die ik ken en leuk vindt maar als ik dat in een bushokje zie hangen straalt het afstandelijkheid uit. Maak bijvoorbeeld in plaats van een poster (waarmee het ontzettend lastig is om een sfeer te vatten) een filmpje. Een trailer en nog beter, als je jong publiek wilt een Tiktok of Instagram Reel.
“Door een verplichting kun je jongeren wel kennis laten maken met iets waarvan ze voorheen niet hadden gedacht dat ze het leuk zouden vinden.“
OLIVIER KIKKERT (23), WERKT NU 5 JAAR BIJ HET HNT
“Mensen denken snel dat het theater niet voor hen is weggelegd”
KILIAN VISSER (24) , THEATERMAKER EN STUDENT THEATER DOCENT
Theater is echt een middel om problemen aan te kaarten en toegankelijk een gesprek te kunnen starten. Ik denk dat prijzen en goed begin zouden kunnen zijn. Studenten tickets maken bijvoorbeeld al een groot verschil. Maar Ik denk daarnaast ook dat mensen vooral geen weet hebben van wat theater precies is. Onwetendheid speelt een grote rol. Ik denk dat de verantwoordelijkheid bij iedereen ligt om dat te verbeteren. Het is bijvoorbeeld aan mij als theatermaker om iets te maken wat mensen aanspreekt.
“Kunst draagt echt bij aan je persoonlijke ontwikkeling”
JULIETTE TALAKUA (23), STUDENT PRODUCTIE PODIUMKUNSTEN
Ik denk zelf dat theater heel leerzaam is. Ik vind het heel goed voor je persoonlijke ontwikkeling.
waarom kopen jongeren wel een kaartje voor de bios en niet voor theater? Ik denk vaak omdat je in een bioscoop achter uitgezakt kan gaan zitten anoniem. In het theater zit je echt meer in de spotlight sommige voorstellingen zijn actiever. Daarnaast zijn theater ook vaak lastig bereikbaar voor jongeren.
Ik denk dat er ook meer ruimte moet komen op scholen. Het zou de jongeren in hun latere leven veel goeds kunnen doen. We hebben nu al een systeem waarbij er gewoon een X bedrag per school beschikbaar is wat zij mogen uitgeven aan culturele educatie je zou kunnen kijken hoe dat nu ingevuld wordt en daar wat aan kunnen veranderen. Er is nu al een heel erg mooi initiatief in Almeren genaamd, De Bonte Hond. Ze hebben een cultuur traject voor kinderen ontwikkeld genaamd KID. En verzorgen op scholen in Almeren kunstlessen voor groep 1 tot 8 en komen 4 keer per jaar langs met een masterclass. Daar is ook heel erg goed zichtbaar dat de kinderen die daar vandaan komen ook veel meer verbinding met kunst voelen en het niet als iets abstracts zien uit de boeken. Het initiatief bestaat nu ook 8 jaar dus daardoor is nu echt al een sterke ontwikkeling over de jaren zichtbaar.
Ode aan de bühne
Als je het aan mij vraagt blijft het een lastige kwestie. Theater lijkt in veel opzichten een stervend medium terwijl het zoveel mooie kanten heeft. Ik kan mij nog zo goed herinneren als klein meisje dat ik het theater bezocht voor een voorstelling van Nijntje en hoe dat gigantische podium mijn voor goed geimponeerd heeft. Het heeft iets magisch, kwetsbaars, het oog in oog staan met een maker.
Theater is een actieve manier van kunst consumeren waarbij je anders dan een boek lezen of film kijken in een bepaalde sfeer terecht komt van mensen die je wat proberen te vertellen, een boodschap over brengen. Iconen als Paul Van Vliet hebben zo’n enorm nalatenschap omdat ze, mensen direct hebben weten te raken, van mens op mens.
Hoe we dat gevoel over moeten brengen op de volgende generatie is lastig. De kosten worden vaak geoppert als een obstakel maar jongeren geven honderden euro’s uit aan festival’s, concerten of uitgaan. Daarom denk ik dat het meer gaat om prioriteiten. Er valt veel te behalen in het onderwijs. Als we iets van jongs af aan mee krijgen ongeachts familie of afkomst nemen we dat, in welke vorm dan ook, mee in ons latere leven. Ook zie ik wat in een hybride vorm van theater maken. Dat kan op veel verschillende manieren. Theater in combinatie met een festival bijvoorbeeld. Of zoals Teuntje en Raf benoemde deels online. Ondanks dat ik bang ben dat dat wel afbreuk doet aan de kern van theater, dat fysieke aspect. Aanvankelijk was ik best stellig ik dacht we moeten wat gaan veranderen aan de inhoud, theater is stoffig! Alhoewel dat voor sommige stukken wel het geval is, is dat zeker geen feit. Sinds ik mij ben gaan verdiepen in dit onderwerp ben ik er achter gekomen dat er zo verschrikkelijk veel goede theater wordt gemaakt in ons land. Over talloze onderwerpen en ondenkbaar veel genres. Dat kwam ook terug bij bijna iedere maker die ik hierover sprak ‘als ik mijn vrienden eenmaal weet te overtuigen vinden ze het geweldig’. Ik denk dat we vooral moeten kijken naar hoe we het aan de man kunnen brengen. Want we mogen, hoe dan ook, deze prachtige kunstvorm niet laten uitdoven.
