Schrijver en dichter Simone Atangana Bokono beweerde in de Nieuws BV van dinsdag 2 april bij Natasha Gibbs het volgende: “Omdat het bekend is dat veel mensen die in de gevangenis terechtkomen vaak ook recidivisten worden”. Uit onderzoek blijkt dat inderdaad veel gevallen van de gedetineerden herhaaldelijk in de fout gaan.

Wie zijn recidivisten?

Het woord ‘recidive’ betekent ‘herhaling’. Er is sprake van recidive wanneer iemand meerdere malen als verdachte in aanraking is gekomen met politie en justitie. Bij recidive wordt onderscheid gemaakt tussen soortgelijke overtredingen (bijvoorbeeld gemiddeld twee keer per jaar een diefstal plegen) en verschillende overtredingen (eenmaal veroordeeld voor een mishandeling en eenmaal voor een verkeersovertreding). Dit onderscheid kan relevant zijn in de rechtszaal, bijvoorbeeld bij de strafoplegging. Wanneer een persoon herhaaldelijk in aanmerking komt met politie en justitie wordt deze dus een ‘recidivist’ genoemd, meldt Problemen met Justitie.

Verschil tussen vrijheidsbenemende- en beperkende straffen

“Als we ten eerste kijken naar het werkelijke aantal recidivisten, valt op dat recidive verschilt naar delicten en soorten straffen”, zegt Beate Völker, directeur van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR). “Ongeveer 45% recidiveert bij een vrijheidsbenemende straf, bijvoorbeeld gevangenis of hechtenis. Dit aantal ligt aanmerkelijk lager (28%) bij vrijheidsbeperkende straffen, zoals een taakstraf.”

Maar hoe komt het dat zo veel ex-gevangenen mogelijk weer in de criminaliteit vervallen? “Dat ligt aan het opgebouwde netwerk en het aangeleerde gedrag”, vervolgt Völker. “De problemen die er zijn worden niet per definitie opgelost door een verblijf in detentie.” Dat concludeert ook criminoloog Jasper van der Kemp. “Er is veel onderzoek gedaan dat een stevig deel na detentie recidiveert. Mensen die al eens veroordeeld zijn voor een misdrijf, hebben vaak te maken met issues en dat kan herhaald crimineel gedrag vergroten. Maar ook het gebrek aan hulp bij terugkeer naar de samenleving kan het risico op recidive vergroten.”

Korte straf leidt tot herhaling

Uit onderzoek van de Universiteit Leiden en het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving blijkt ook dat een korte gevangenisstraf leidt tot meer herhalingscriminaliteit. Dit geldt zowel voor de kans op herhalingscriminaliteit als voor het aantal herhalingsdelicten. Een korte gevangenisstraf in vergelijking met een taakstraf in de eerste vijf jaar na vrijlating leidt tot 55 procent meer herhalingscriminaliteit. In het jeugdstrafrecht zijn er indicaties dat vrijheidsstraffen bij minderjarigen zelfs eerder schadelijk dan nuttig kunnen zijn en blijken de recidivecijfers significant lager te zijn bij taakstraffen dan bij vrijheidsstraffen.

Hoeveel recidivisten zijn er in totaal?

Volgens het CBS zijn er in 2022 ongeveer 160.000 geregistreerde verdachten van een misdrijf. Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) analyseert en berekent de recidive van mensen die een misdrijf hebben gepleegd. In dit onderzoek is gekeken naar de recidive tot halverwege 2022 van volwassenen. Het blijkt dat het aandeel volwassenen dat in die periode opnieuw de fout in is gegaan in alle groepen redelijk stabiel bleef. Opvallend is dat een kwart (25%) van de schuldig verklaarde volwassenen recidiveert binnen twee jaar en dit percentage gelijk blijft over de tijd. Van de ex-gedetineerde volwassenen die in 2019 zijn vrijgekomen, heeft 47% binnen twee jaar gerecidiveerd, verklaart het WODC. Dat is bijna de helft.