De interactieve visdeurbel in de Weerdsluis is op 1 maart weer geopend vanwege de start van het vismigratieseizoen. Het innovatieve concept, dat drie jaar geleden werd gestart, wordt dit jaar uitgebreid met het visdeurbeljournaal, een vissenfotowedstrijd en de enorme opblaasbaars ‘’Barry’’ die naast de sluis staat. Maar wat drijft de bedenker van dit vernieuwende initiatief, Mark van Heukelum? Mark, werkzaam bij OAK-consultants als adviseur water en natuur, heeft zijn sporen verdiend in de wereld van watermanagement en duurzaamheid, door zijn innovatieve visdeurbel-concept. Ik ga met hem in gesprek om meer te weten te komen over de inspiratie achter dit concept, de enorme opblaasbaars ‘’Barry’’ en waarom de visdeurbel zo belangrijk is voor het water en de vissen.

Hoe is dit concept tot stand gekomen?

‘’De grachten en singels van Utrecht vormen een directe verbinding tussen twee grote rivieren: de Vecht en de Kromme Rijn. Dit zijn dus belangrijke vismigratieroutes die geblokkeerd worden door sluizen zoals de Weerdsluis. Destijds woonde ik in de buurt van de sluis en raakte ik in gesprek met de sluiswachter. ‘’Het is geen probleem om de sluis vaker te schutten, maar hoe kunnen we dan weten of er vis klaarligt om door te gaan?’’ Door een onderwatercamera te plaatsen op de locatie waar vissen zich in de stroming verzamelen kunnen we zien wanneer dit nodig is.’’

‘’Zo ben ik op het idee gekomen, Utrecht en het waterschap zijn bereid geweest het project tot uitvoering te brengen. En het heeft ons veel meer opgeleverd dan van tevoren bedacht. Ik vind het gaaf dit soort concepten te bedenken. Maar daar heb je ook opdrachtgevers voor nodig die bereid zijn het uit te voeren. Die heb ik in Utrecht en het waterschap gevonden.’’

Wie is Barry de Baars, en wat is het doel achter het tonen van deze indrukwekkende opblaasvis bij de Weerdsluis?

‘’Wij maken bijna niet mee wat er onderwater gebeurt. Terwijl juist in een deltaland als Nederland dit is wat ons zo uniek maakt. Barry geeft een gezicht aan de onderwaternatuur. Het haalt deze wereld even boven water. Het is een prachtige vis, die vlak onder je voeten zwemt. Barry is bedoeld om de aandacht te pakken, de aandacht die onderwaternatuur zo verdient.’’

Kun je ons meer vertellen over hoe de visdeurbel bijdraagt aan de gezondheid van rivieren en kanalen?

‘’Gezonde rivieren en andere watergangen zitten vol leven. Waterplanten, insecten, vissen en vele andere soorten. Net als een bos of een regenwoud levert ook een onderwaterecosysteem ons belangrijke voordelen: gezond en drinkbaar water, water om in te zwemmen, water om onze gewassen mee te besproeien en water dat tegen een stootje kan (droogte of overstromingen). En net als een bos of regenwoud gaat ook een onderwaterecosysteem kapot wanneer dieren en planten verdwijnen. Vissen spelen een essentiële rol in dit ecosysteem. Ze eten planten en insecten en worden zelf gegeten door roofvissen, watervogels en soorten als de otter. Het is dus van groot belang dat wij de vismigratieroutes van vissen herstellen. Door het weghalen van barrières, de aanleg van vispassages of een visdeurbel.’’

 Waarom is de visdeurbel tijdens deze periode dan weer geopend?

‘’Ken je de beelden van National Geographic Channel, van enorme kuddes Gnoes, Impala’s en zebra’s? The Great Migrations, zoals deze heten, trekken jaarlijks bekijks van over de hele wereld. En dat terwijl onderwater in Nederland hetzelfde gebeurt; elk voorjaar trekken miljoenen vissen de beken, rivieren en kanalen op. Een enorm spektakel, maar door ons bijna niet te zien.’’

‘’Gedurende het hele voorjaar vindt dit plaats; elke soort zijn eigen moment. Vroeg in het seizoen zijn dit de snoek en winde. De winde legt enorme afstanden af, tot aan Duitsland aan toe, en begint daarom al vroeg. De snoek wil een paar weken voor de andere vissen haar eitjes leggen, zodat de jonge snoekjes groot genoeg zijn om andere visjes te eten wanneer deze uit het ei komen. Daarom is het belangrijk dat we deze vissen nu al doorgang bieden.’’

‘’In het voorjaar staat de Weerdsluis dicht. Vis kan er niet langs. De vissen blijven dan wachten in de stroom, omdat ze instinctief blijven zoeken naar een moment om verder te zwemmen. Dat wachten kost veel energie en het maakt hen kwetsbaar, want elke ochtend jagen hier aalscholvers en futen. De Visdeurbel maakt dat de Weerdsluis geopend wordt en vissen hun reis snel kunnen vervolgen.’’

Wat zijn de reacties van het publiek op de visdeurbel?

‘’De reacties zijn ver boven verwachting. Na een aantal jaren merken we nu dat mensen er alweer op zitten te wachten. En niet alleen in Nederland; vanuit heel de wereld krijgen we mooie en enthousiaste reacties! Mensen zijn verbaasd wat er onder water leeft, vinden het mooi dat ze iets kunnen doen, vinden het spannend om naar het scherm te kijken waar ineens een vis opduikt. Kortom, alleen maar liefde.’’

Hieronder volgt een interview met Adviseur Ecologie Hugo Beekelaar van het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden door Boris Beelen