Utrecht(stad) – De wijk Utrecht-Oost is de nieuwe koploper van Utrecht in vleesvrij eten. Dat blijkt uit de recente cijfers van het Dataportaal van de Gemeente Utrecht. Ook de wijken Utrecht-Noordoost en de Binnenstad scoren hierin systematisch hoger dan de andere delen van de stad. Aan de grondslag hiervan zouden diverse maatschappelijke factoren liggen.

De wijk Utrecht-Oost vertoont een opmerkelijke trend in vleesvrij eten. Van alle delen van de stad Utrecht gaven de inwoners van de wijk Utrecht-Oost in 2023 het vaakst aan dat zij geen of minder vlees eten om energie en milieu te sparen. Sinds het begin van de metingen in 2011 is het percentage van de wijk altijd boven het stadsgemiddelde gebleven en heeft het een sterke groei doorgemaakt, van 29% in 2011 naar 57% in 2023.

De wijken Utrecht-Noordoost en de binnenstad hebben eveneens een aanzienlijke stijging laten zien sinds het begin van de metingen. Ook de inwoners van deze wijken zijn niet onder het gemiddelde percentage van vleesvrije eters in Utrecht geweest. Bovendien valt op dat het sinds 2011 altijd stuivertje wisselen is geweest tussen de drie wijken als het gaat om het hoogste percentage van dat jaar.

Sociaal-cultureel & Economie

Oprichter en gids van de Vegan Tour in Utrecht, Patrick Boone, geeft sociaal-culturele oorzaken die groeiende vraag van vegetarisch en veganistisch eten in deze drie wijken kunnen verklaren. ‘De toenemende vraag ontstaat voornamelijk doordat mensen zich steeds drukker maken over het milieu en het klimaat’, merkt hij op. ‘Vegetarisch of veganistisch eten is simpelweg de grootste stap die je daarin zelf kan nemen om een positieve bijdrage te leveren. Dat geldt ook voor de inwoners van Oost, Noordoost en de Binnenstad’

Eén van die inwoners is Zita Eijkelkamp. Zij woont in Utrecht-Oost en volgt inmiddels al vijf jaar een vleesvrij dieet. Ook merkt zij dat er om haar heen een groeiend groenbewustzijn is ontstaan. ‘Het is beter om minder vlees te eten. Ik doe het vooral vanwege het dierenleed dat ermee gepaard gaat’, vertelt Eijkelkamp. ‘Om mij heen merk ik dat er ook steeds meer groene initiatieven ontstaan. Zo onderhouden mijn buren en ik een prachtige gemeenschappelijke voortuin.’

De voortuin van Eijkelkamp, foto: Zita Eijkelkamp

Aan de andere kant verklaart Boone de stijging van het aanbod door de verhoogde vraag. Hij wijst op de groeiende beschikbaarheid en diversiteit van vleesvervangers, veganistische opties in restaurants en supermarkten in de drie wijken. ‘Het is aan de aanbodkant dus ook veel toegankelijker voor de inwoners om vegetarische en veganistische producten te kopen’, vertelt Boone.

De foodtruck van Mo & Zonen staat al meer dan twintig jaar op dezelfde plek van het Science Park. Een aantal jaren geleden is eigenaar Mo begonnen met het verkopen van vleesvrije producten. Sindsdien is het vegetarische menu alleen maar populairder geworden, volgens Mo: ‘De verhouding van verkochte dierlijke en plantaardige producten is inmiddels verschoven naar 30/70. Zelfs de mensen die normaal vlees eten, kiezen steeds vaker voor plantaardige opties.’

De foodtruck van Mo & Zonen met tegenwoordig het vleesmenu aan de linkerkant en het vleesvrije menu aan de rechterkant, afbeelding: Mo

Politiek

In 2021 gepubliceerde datadienst LocalFocus in samenwerking met Kieskompas een onderzoek, bleek dat de provincie Utrecht de vega-koploper van Nederland is. Volgens Boone kan de politieke kleur daarin een belangrijke rol hebben gespeeld, mede omdat dit de bestuurlijke richting van een gebied bepaalt. Dit zou daarmee de trend van de wijken Utrecht-Oost, Noordoost en de Binnenstad kunnen verklaren.

‘De politieke voorkeur van de stad en de provincie is al jarenlang aan de groene kant geweest. Met partijen als GroenLinks en de Partij voor de Dieren als de belangrijke spelers, heeft dit een sterke invloed gehad op het beleid en de maatschappelijke normen van Utrecht en daarmee ook op de drie desbetreffende wijken’, aldus Boone.

Demografie

Ook kwam in het onderzoek naar voren dat er demografische kenmerken zijn die gekoppeld kunnen worden aan het stereotype vleesvrije eter. Zo is gebleken dat met name ‘hoogopgeleiden’ en vrouwen vaker kiezen voor een plantaardige maaltijd. Boone herkent deze karakteristieken, maar plaatst daarbij wel een kanttekening.

‘Op individueel niveau valt daar natuurlijk weinig over te zeggen. Over het algemeen denk wel dat er iets meer vrouwen zijn dan mannen die kiezen voor een plantaardig dieet. Wat betreft het opleidingsniveau zie je wel dat de drie gebieden Utrecht-Oost, Noordoost en de Binnenstad de wat hoogstaandere wijken zijn van Utrecht, waar de mensen dus hoger opgeleid zijn en zich ook meer bewust lijken te zijn van het probleem’, aldus Boone.

Al met al illustreert deze trend een groeiend besef onder de bewoners van Utrecht-Oost, Utrecht-Noordoost en de Binnenstad omtrent de impact van voedselkeuzes op het milieu. Sociaal-culturele, economische en politieke invloeden, samen met demografische trends, hebben geleid tot een grotere acceptatie van vleesvrije diëten in deze wijken. Deze ontwikkeling weerspiegelt een bredere maatschappelijke verschuiving naar duurzamere consumptiegewoonten en draagt bij aan een groener en milieubewuster levensstijl binnen de gemeente Utrecht.