Kinderen in groep 8 krijgen een schooladvies. Dit advies werd eerst gebaseerd op de centrale eindtoets; tegenwoordig wordt het advies gebaseerd op de doorstroomtoets. Scholen kunnen kiezen uit zes verschillende soorten doorstroomtoetsen, zoals die van Cito en LEP. Alle kinderen verdienen dezelfde kans op een passend schooladvies. Een school gebruikt de doorstroomtoets om te kijken of er wellicht taal- en rekenvaardigheden over het hoofd zijn gezien bij het schooladvies. De overheid zorgt ervoor dat alle scholen gebruik kunnen maken van een goede doorstroomtoets. Met de Wet Doorstroomtoetsen po wil de overheid dat de overstap naar de middelbare school zo soepel mogelijk verloopt. 

De opzet van de groep 8-toets wordt aangepast omdat de oude aanpak onrechtvaardig was voor kinderen uit minder bevoorrechte gezinnen. Leerkrachten gaven hen vaak lagere voorlopige adviezen dan wat ze op de eindtoets presteerden. Bovendien hadden ouders met voldoende middelen vaak de mogelijkheid om hun kinderen extra bijlessen te geven tussen het voorlopige advies en de eindtoets. 

De PO-Raad beschouwt dit als een kansrijker stelsel. Dankzij deze toets kan het schooladvies namelijk worden bijgesteld, waardoor duizenden leerlingen elk jaar de kans krijgen om bijvoorbeeld havo te gaan doen in plaats van vmbo-tl. “De toets draagt bij aan een soepele overgang naar het voortgezet onderwijs en aan kansgelijkheid,” zegt de PO-Raad. 

Niet iedereen in Utrecht West staat positief tegenover dit systeem. Scholenkoepel SPO Utrecht merkt op dat het systeem de nadruk legt op hogere prestaties, terwijl het eigenlijk zou moeten gaan om wat het beste past bij de leerling. De druk op leerlingen is al hoog vanaf groep 7, en er is bezorgdheid dat de doorstroomtoets te veel nadruk krijgt en als een soort magische graadmeter wordt gezien, zegt voorzitter Anko van Hoepen. 

“Terwijl het streven naar het bieden van kansen belangrijk is, bestaat het risico dat er te veel nadruk wordt gelegd op het geven van hoog advies in plaats van het kiezen van wat het beste is voor elke individuele leerling,” zegt Van Hoepen van SPO Utrecht. “De toets is eigenlijk maar een momentopname; op school zien we het volledige verhaal. Wij zouden graag zien dat de definitieve selectie pas plaatsvindt rond de leeftijd van 15 jaar, maar het landelijk beleid is momenteel anders.” 

Onderwijsspecialisten dringen aan op strengere maatregelen om het systeem eerlijker te maken. Ze pleiten ervoor om het niveau van leerlingen pas te beoordelen wanneer ze ongeveer 15 jaar oud zijn en om te stoppen met het afnemen van stressvolle en doorslaggevende toetsen bij kinderen van 11 of 12 jaar oud.