Foto: Pixabay
LEIDSCHE RIJN – De slechte leesvaardigheid onder jongeren is een groeiend probleem dat de Onderwijsinspectie na onderzoek aan de kaak stelt. Het blijkt dat de leesprestaties van basisschoolleerlingen al jaren achteruitgaan, wat een negatieve invloed heeft op hun toekomstig functioneren in de maatschappij. Maar hoe is het zover gekomen en wat kan er gedaan worden om deze trend te keren? Docente Nederlands Caroline Wisse deelt haar visie op de kwestie. Ook is deze ‘trend’ voelbaar bij Bibliotheek Leidsche Rijn, waar bibliothecaresse Simone Taverne vertelt over het dalende aantal jongeren in de bibliotheek.
Het onderzoek van de Onderwijsinspectie wijst uit dat de dalende leesvaardigheid onder Nederlandse jongeren kan leiden tot werkloosheid, lage lonen en beperkte carrièrekansen. Desondanks weigert de Onderwijsinspectie rigide toetssystemen te herzien en is het lerarentekort een grote zorg, wat kan resulteren in onvoldoende kundig onderwijs. Een ander probleem is het gebrek aan leescultuur in de samenleving en de manier van toetsen. Caroline Wisse, een deskundige op het gebied van leesbevordering en onderwijs, benadrukt dat docenten de sleutel zijn tot het verbeteren van de leesvaardigheid van leerlingen. Ze stelt dat negatieve berichtgeving rondom de slechte leesvaardigheid van jongeren eerder tot repercussies leidt dan tot herstel. Simone Taverne, bibliothecaresse, valt op dat er steeds minder jongeren naar de bibliotheek komen om te lezen en te leren.
Jongeren blijven ook achter in de bibliotheek
De middagzon schijnt fel door de grote glazen omheining van de Bibliotheek in Leidsche Rijn, waardoor het interieur baadt in een zacht, warm licht. Het is er erg rustig. Aan een tafeltje zit een wat oudere vrouw die in alle rust door een dagblad bladert. Haar dunne grijze haren zijn keurig gekamd en haar bril bungelt aan een kettinkje om haar nek. Samen met een paar spelende kinderen vormt ze het decor van de bibliotheek.
In het midden van de bibliotheek staat een display die voornamelijk bedoeld is voor de jongere lezer, zoals stripboeken en jeugdliteratuur. Daarom valt het des te meer op dat hier zo weinig jongeren zijn. Simone Taverne, bibliothecaresse, bevestigt dit beeld: ‘’Het is waar dat jongeren minder zijn gaan lezen, dat is algemeen bekend. Hier in de bibliotheek zien we nog wel redelijk goede uitleencijfers, voornamelijk onder oudere mensen. Maar inderdaad, jongeren blijven flink achter. Dat is helaas een landelijke tendens en geldt dus ook hier.’’
Boeken bieden een venster naar andere werelden en culturen en kunnen jongeren helpen om nieuwe ideeën en perspectieven te ontdekken. Dat realiseert Taverne maar al te goed en zij maakt zich dan ook erg zorgen over deze ontwikkeling en vindt dat de bibliotheek hierin een rol zou moeten spelen. “Als bibliotheek hebben we zeker een belangrijke rol te spelen bij het verbeteren van de dalende vaardigheden onder jongeren. Onze collectie is geschikt voor jongeren en we proberen deze op een aantrekkelijke manier te presenteren in de bibliotheek. We bieden bijvoorbeeld workshops en trainingen aan om jongeren te helpen bij het ontwikkelen van hun vaardigheden.” De inzet van social media levert nog niet het gewenste resultaat op. “We proberen jongeren te bereiken via onze social media, zoals onze website, Facebook en Instagram. Daar delen we zoveel mogelijk informatie en activiteiten om ze te bereiken op het medium waar ze het meest gebruik van maken. Maar voorlopig zien we nog weinig resultaat.”
Hoe de slechte leesvaardigheid te bestrijden?
Hoe komt het toch dat jongeren steeds minder lezen? Die vraag stelt Caroline Wisse, onderwijsspecialist en tevens docente Nederlands, zich hardop af. Zij denkt dat het onderwijs voorloper moet zijn om dit probleem bij de strot te grijpen, maar ziet ook waar het mis gaat. “Op scholen blijven we maar dezelfde interventies hanteren terwijl er al 15 jaar geleden een dalende lijn in leesvaardigheid begon. Nu hebben we jongeren die nooit hebben gelezen en er heerst leesangst. Hier houden we geen rekening mee in onze interventies en ik denk dat we bijdragen aan het probleem.”
Verder vindt Wisse dat het ‘kwaad’ ook uit een andere hoek komt. “We moeten stoppen met negatieve berichtgeving over jongeren en hun leesvaardigheid. We moeten hen niet ontmoedigen door constant te benadrukken dat ze niet kunnen of willen lezen. Het onderwijs moet jongeren de tools geven om te ontdekken waarom lezen belangrijk is en waarom ze meer zouden moeten lezen. Het is namelijk een vaardigheid die ze kunnen leren en die hen zal helpen bij het ontdekken van hun eigen interesses en toekomstplannen.”
Caroline Wisse benadrukt het belang van het centraal stellen van leerlingen en hun eigen manier van lezen. Volgens Wisse wordt het leesplezier ‘kapot gemaakt’ door verplichte leeslijsten en andere ongefundeerde verplichtingen die voorbijgaan aan de uitdagingen die leerlingen kunnen hebben, zoals dyslexie en ADHD. Ze stelt dat docenten zelf het goede voorbeeld moeten geven door dagelijks te lezen. “Het lijkt alsof er een snobisme is over lezen en dat het op een te hoog voetstuk is geplaatst. Lezen zou op verschillende manieren gestimuleerd moeten worden.”
Vervolgens geeft ze aan dat er volgens haar een probleem is met de manier waarop we het lezen van literatuur benaderen. Ze zegt: “Het probleem is dat we vaak meteen moeilijke literatuur willen voorschrijven.” In plaats daarvan pleit Caroline Wisse voor vrij lezen en het aanbieden van interessante materialen zoals tijdschriften. Ze vraagt zich af waarom dit niet gebeurt en suggereert dat dit komt omdat het makkelijker is om een lijstje te geven en te zeggen: “lees dit”, vertelt ze met emotie in haar stem.
Tot slot houdt de onderwijsexpert een betoog voor haar mede-docenten Nederlands. “Verdiep je echt in de leerlingen en hun leesgedrag. Stel vragen, toon interesse en neem hun antwoorden serieus. Vaak geven leerlingen makkelijke antwoorden, maar als je verder vraagt, komen de echte redenen naar boven waarom ze niet lezen. Het is belangrijk om te begrijpen dat sommige leerlingen een diepgewortelde angst hebben voor lezen en schrijven. Het is aan de docenten om te helpen deze angsten te overwinnen en de leerlingen te motiveren om te lezen.” Aldus Caroline Wisse.
Geschreven door: Tim Lutters
