4 mei 1945, het einde van de oorlog en voor altijd een belangrijke dag voor Nederland. Voordat we de vrijheid vieren, staan we stil bij alle slachtoffers van de oorlog. Toch leek juist dit moment van stilte in gevaar te komen, wegens dreiging en angst voor demonstraties. Op de Dam waren er gister ingrijpende maatregelen. Ook de Bilt en andere gemeenten in Utrecht waren extra alert op verstoringen. Ondanks de onrust en angst op voorhand, verliep de Dodenherdenking rustig. 

Burgemeester Potters heeft voor de herdenking opgeroepen om juist nu, wanneer discriminatie en racisme weer opduiken en bevolkingsgroepen in de verdrukking komen, letterlijk en figuurlijk stil te staan. Hij doelt hiermee op de oorlog die tussen Hamas en Israël woedt. Weken geleden kwamen de eerste geluiden over demonstraties tijdens de dodenherdenking en al snel werden deze de kop ingedrukt door middel van extra maatregelen. De tegenstelling tussen de vrede in Nederland en de oorlog en onschuldige slachtoffers daar geeft juist 4 mei een dubbele lading. 

De herdenking begon zaterdag om half acht met een stille tocht richting landgoed Jachtlust. De goed bezochte herdenking verliep rustig en volgens planning. Na de speech van burgemeester Potters droeg kinderburgemeester Floris een gedicht voor.  

Herinneringen

Pharil Knijnenburg (93 jaar) was pas tien jaar oud toen de oorlog uitbrak. Nu, bijna 80 jaar later, woont zij in Bilthoven. Ondanks dat ze maar zelden over de oorlog praat, staan de herinneringen op haar netvlies gebrand. Pharil fietste als 14 jarig meisje van Den Haag naar Friesland voor voedsel. ”Ik weet nog goed dat mijn moeder die laatste winter het konijn uit het hok achterin de tuin haalde. Ze braadde haar, maar het lukte haar niet ons konijn te eten. De rest van het gezin heeft het konijn toen soldaat gemaakt.” 

Naast de hongerwinter die veel indruk maakte op Pharil, maakte haar nieuwe buurmeisjes tijdens de oorlog ook indruk. ”Een kinderloos stel uit onze straat had op een dag opeens een meisje. Zij vertelde dat ze na tien jaar ziektebed opeens beter was geworden en weer buiten mocht spelen. Pas na de bevrijding viel het kwartje, de buren lieten een Joods meisje onderduiken. Toen een andere buurman terug kwam van de oorlog, schreeuwde hij ‘s nachts altijd enorm hard. Vanwege onze dunne muren, kreeg ik dit altijd mee en heb ik tijden niet geslapen. Van mijn vader hoorde ik dat hij terwijl hij sliep de beelden van de oorlog voor zich zag.” 

Herdenken

Pharil staat elk jaar stil bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Tot een aantal jaar geleden bezocht zij diensten en was zij te vinden bij Jagtlust in Bilthoven. De afgelopen jaren gaat dit helaas niet meer, nu koopt zij een roos voor het gezamenlijke boeket en kijkt zij de dienst op de televisie. Pharil hecht veel waarde aan de twee minuten stilte en vond de verhalen over de mogelijke verstoring lastig te begrijpen. ”Dat moet je op een andere manier doen. Als je achter dit principe staat, moet je je er hard voor inzetten en je stem laten horen. Maar dit doe je niet door de openbare orde te verstoren, dat moet je beslist nooit doen. Je moet je gewoon gedragen als mens. Als je doden moet herdenken, dan moet je doden herdenken en niet iets anders doen.”

Alternatieve herdenking

De 28 jarige Palestijnse Medhat uit Gaza is opgegroeid in een vluchtelingenkamp in Syrië. Zijn zus en andere directe familie wonen nog altijd in Gaza. Hij heeft een aantal jaar in de Bilt gewoond en woont inmiddels in Utrecht. Medhat zet zich actief in voor de Pro-Palestijnse beweging, maar wil ondanks zijn goede intenties liever niet met zijn achternaam online staan. Voor hem en vele anderen is het lastig stil te staan bij de slachtoffers, maar vooral de vrede, die er in hun land nog altijd niet is. Waar Medhat op 4 mei meestal te vinden is op de Dam, heeft hij er dit jaar bewust voor gekozen niet te gaan.

Hij begon de dag met een Nakba-herdenking, ‘s avonds was hij te vinden bij een alternatieve herdenking. ”Hier stonden we stil bij de slachtoffers van de Holocaust, maar ook bij andere Joden en Palestijnen. Iedereen was welkom om aan verschillende slachtoffers te denken. Ik heb mijn verhaal verteld over Gaza, een Joodse spreker vertelde over de Holocaust, mensen uit Syrië, Iran en Afghanistan deelden ook hun verhalen en we legden gezamenlijk bloemen.” 

Palestina

Medhat heeft er niet aan getwijfeld om de dodenherdenking te verstoren: “Een tijd geleden hebben we besloten dat dit niet een dag voor demonstratie is, maar juist een dag voor herdenking. Met onze Palestijnse organisaties hebben we opgeroepen niet te demonstreren. We zijn heel blij dat mensen dit dan ook niet hebben gedaan.” Een alternatieve herdenking is voor Medhat een goede manier om stil te staan bij het leed op de wereld. Toch voelde de dag wat hem betreft dubbel ”Het is heel pijnlijk dat de mensen die zich op dit moment niet inzetten tegen de genocide, wel kransen leggen voor een andere genocide.”