Na meer dan tien jaar is blauwtong terug in Nederland. Nu in een andere variant. Piet Adema, minister van landbouw, natuur en voedselkwaliteit, stelt dat er dagelijks duizenden schapen doodgaan aan blauwtong en vreest een drama voor de schapensector. Zo zouden er volgend jaar nog meer schapen dood gaan door het virus.

Blauwtong is een niet-besmettelijke virusziekte die voorkomt bij schapen en andere herkauwers zoals runderen en geiten. Verschijnselen die optreden bij besmette schapen zijn: ontsteking van de slijmvliezen in mond, neus en darmen en vaak  ontsteking van bloedvaten die het hart van bloed voorzien, blijkt uit onderzoek van 1 december 1954.

Denise van Eekelen en Frieda Berg, dierenartsen bij Arts & Dier bevestigen dat ook. “Typische verschijnselen zijn ook kreupelheid aan meerdere poten, koorts, slecht eten, sloomheid en smakken”, vertelt van Eekelen. Ze legt uit dat ook blaren in de bek en op de neusspiegel optreden en dieper in het lijf, bijvoorbeeld in de slokdarm.

“Ook kan er oedeem (vochtvorming) optreden in de organen waarbij longen het vaakst aangetast zijn”, voegt Berg er aan toe.

Verspreiding

Volgens Wageningen University & Research komt blauwtong voor in tropische en subtropische gebieden, maar ook in gebieden met een gematigd klimaat. De besmetting van het virus gaat via een beet van knutten, vliegjes, die besmet zijn met het blauwtongvirus. Niet alle knutten dragen het virus, maar als een knut eenmaal geïnfecteerd is, blijven ze het virus levenslang verspreiden. Direct contact tussen herkauwers leidt niet tot verspreiding, met uitzondering van de virusserotypen 25-27.

“Verspreiding van besmette knutten is afhankelijk van bijvoorbeeld de windkracht en windrichting”, legt Berg uit. “Op basis van de verspreiding van de afgelopen weken wordt uitgegaan 20-30 km per week.”

Aantallen blauwtong

In Nederland werd in 2006 voor de eerste keer blauwtong, serotype 8, gerapporteerd. In 2023 stelden Wageningen University & research besmettingen met seroptype 3 vast. Blauwtong is een meldingsplichtige ziekte. Verdenkingen van een infectie moeten gemeld worden bij de NVWA, die elke dag een kaart ‘blauwtong positief per woonplaats’ bijwerken.

Op deze landkaart zijn blauwe en rode stippen. Blauwe stippen staan voor klinisch positief, schapen die symptomen vertonen die wijzen op blauwtong. Rode stippen staan voor PCR positief, schapen met aangetoonde actieve infectie. De kaart geeft aan dat er op 25-10-2023, 1103 bedrijven schapen klinisch positief en 1897 bedrijven schapen PCR positief zijn.

“Wij hebben in het zuidelijke deel van onze praktijk, rondom Emmen in Oost-Drenthe, al een aantal schapenhouders waarbij de schapen klinisch positieve verschijnselen van blauwtong hebben”, zegt van Eekelen. “Ook een paar waarbij het via bloedonderzoek bevestigd is.” Ze zegt dat het momenteel 7-10 dagen duurt voordat de uitslag van het bloedonderzoek bekend is.

Geen vaccin

“De beste bescherming tegen het virus zal een vaccinatie zijn. Echter is deze momenteel nog niet beschikbaar”, legt Berg uit. Voor serotype 3 is er inderdaad geen vaccin beschikbaar. Minister Adema heeft op 12 oktober 2023 een brief gestuurd aan de tweede kamer waarin de deskundigengroep dierenziekten heeft besproken dat de verwachting is dat de knutten door de afnemende temperaturen minder actief gaan worden, waardoor het aantal nieuwe infecties zal dalen. De inschatting is dat vaccinatie op dit moment weinig kan toevoegen aan die daling. Dit heeft te maken met de tijd die nodig is voor opbouw van immuniteit na vaccinatie.

Conclusie

De claim die hier is onderzocht: ‘Er gaan dagelijks duizenden schapen dood aan blauwtong.’ Er werd bij verteld dat er volgend jaar een stuk minder schapen zouden zijn door het virus.

Verspreiding van het virus gaat dus via knutten. “Aangezien knutten vooral in de schemer actief zijn, is het advies om dieren in de schemering op te stallen. Daarnaast is voldoende ventilatie belangrijk, aangezien knutten niet van wind houden”, adviseren de dierenartsen Berg en van Eekelen van Arts & Dier. Ook is er nog geen vaccin waardoor er veel infecties zijn onder dieren. Echter is wel uitgelegd dat door aankomende kou de knutten minder actief zullen zijn.

Omdat er nog geen vaccin is en de NVWA op de dagelijks bijgewerkte kaart met besmette en verdachte bedrijven al drieduizend bedrijven meld, is de claim van minister Adema juist. Toch zou het aantal dode schapen volgend jaar mee kunnen vallen als schapen immuun zijn geworden en er tegen die tijd wel een vaccin is.