Maandag 25 maart gaat het in de ochtendshow van Goedemorgen Nederland over de bijen. Van de 360 soorten in Nederland dreigt meer dan de helft te verdwijnen, meldt de Rijksoverheid. Tijdens de aflevering stelt Imker Sonne Copijn het volgende; “Zonder bijen wordt 85 procent van alle planten niet bestoven”. Het is een genuanceerd antwoord, maar klopt in grote lijn.

Bestuiving
Planten worden op verschillende manieren bestoven. Bestuiving is het proces waarbij stuifmeel van de meeldraden van een bloem wordt overgebracht naar de stamper, wat resulteert in de bevruchting van de eicellen en productie van zaden. Je hebt windbestuiving, insectenbestuiving, vogelbestuiving en waterbestuiving. Bijen spelen een cruciale rol bij bestuiving. “Er wordt geschat dat 85% van de belangrijkste gewassen voor de voedselvoorziening van de mens wordt bestoven door bijen”, zegt Lotte Vroomans, bijenexpert bij Naturalis. Insecten zijn volgens de Rijksoverheid wel degelijk nodig om het stuifmeel te verplaatsen. Mensen profiteren dagelijks van het werk van deze insecten en zo’n vier op de vijf planten zijn deels afhankelijk van de insect, stelt de Europese Commissie.

Oorzaken en gevolgen bijensterfte
Veel bijen sterven, waardoor de bestuiving van planten afneemt. De sterfte heeft verschillende oorzaken, waarvan het gebruik van pesticiden een probleem vormt. Dit zijn stoffen die worden gebruikt om ongewenste organismen te doden of te beheersen, zoals insecten en onkruid.

Ze worden gebruikt in de landbouw om gewassen te beschermen tegen plagen en ziekten, met als doel de opbrengst en kwaliteit van de oogst te verbeteren. Ook worden ze in het huishouden gebruikt voor bijvoorbeeld het doden van bladluis in de tuin. Pesticiden komen hierdoor niet alleen terecht in de nectar en stuifmeel, maar ook in de voedselbron honingdauw. Hierdoor  verzwakt het immuunsysteem van de bijen of gaan ze zelfs dood.“Dit gebeurt veel waardoor de bestuiving veelal afneemt”, zegt Lotte.

“Bij elkaar krijgen ze een cocktail aan pesticide binnen waarvan je niet weet hoeveel het is”

Landbouw en plantenverkoop
Daarnaast vormt de landbouw een probleem. De verminderde diversiteit aan voedsel zorgt ervoor dat veel bijen niet kunnen eten. “We hebben analyses laten maken met verschillende monsters. Hieruit bleek dat er 35 verschillende pesticiden middelen aanwezig waren, waaronder ongeveer tien verboden middelen. Die worden gevonden in monsters van dode bijen bij imkers die niet behandelen met gif. Deze imkers staan niet in een intensief landbouwgebied, maar stedelijke omgeving. Gif mag niet gespoten worden op planten in een stedelijke omgeving”, zegt Sonne.

In tuincentra zijn tuinplanten te koop die worden gekweekt en verkocht als ‘bij vriendelijk’. “In werkelijkheid worden die vaak gekweekt met meerdere pesticide”, zegt Lotte hierover. “Wanneer bijen op  planten afkomen – en dit gebeurt regelmatig -krijgen ze een cocktail aan pesticiden binnen”, voegt Sonne toe.
Wanneer je een plant koopt met het Europees biologisch keurmerk, zoals een SKAL-keurmerk, kun je ervan uitgaan dat die zaden of planten niet behandeld zijn met pesticiden.

Lotte beaamt dit. “Wanneer de oorzaken van het probleem niet aangepakt worden, blijft de bijensterfte oplopen en kan je stellen dat een heel groot deel van alle planten niet wordt bestoven”, zegt ze. “De bij is de belangrijkste bestuiver voor de planten”, voegt ze hieraan toe.

“Al het leven op aarde en de interacties ertussen”

Afname biodiversiteit
Bijenexpert Lotte vertelt dat er een afname is in de Biodiversiteit. “Dat wil zeggen: al het leven op aarde en de interacties ertussen”. Biodiversiteit is belangrijk voor het functioneren van het ecosysteem en biedt voordelen zoals voedselproductie. “We hebben in Nederland 360 soorten bijen. Iedere soort doet zijn werk anders, daarom hebben we ze nodig”, zegt ze.

“Bijen zijn het zoemende hart van het ecosysteem”

Conclusie
In de uitzending wordt door Sonne gesteld dat zonder de bij 85% van de planten niet bestoven wordt. Dit blijkt in grote lijn te kloppen. De grootste oorzaak hiervan is de grote sterfte van de bij. Dit komt door pesticiden op planten en afname in biodiversiteit. Experts stellen dat de bij een grote rol speelt in het bestuiven van planten. Om te zeggen dat die 85% bestuiving van alle planten door de bij alleen wordt gedaan is wel wat kort door de bocht gezegd. De rijksoverheid meldt aan de hand van onderzochte cijfer vanuit Wageningen University Research dat 85% van de planten niet worden bestoven door alle manieren. Ook andere bestuivers spelen hierbij een kleine rol.