Verharde en verbrede wandelpaden in de natuur zorgen voor meer toegankelijkheid voor rolstoelen, maar veroorzaken tegelijkertijd ook verstoringen in de flora en fauna. Tijdens de Week van Toegankelijkheid staat het toegankelijk maken van Nederland voor mensen met een beperking of verminderde mobiliteit centraal. Zo kunnen mensen in Gelderland deelnemen aan een rolstoelwandeling onder leiding van een boswachter.

Verschillende studies tonen aan dat een wandeling in de natuur goed is voor lichaam en geest. Zo kom je door de frisse lucht tot rust en verlaagt het je bloeddruk. Toch zijn niet alle paden even toegankelijk voor iedereen. Volgens Joke Bijl van Staatsbosbeheer moet iedereen onbeperkt van de natuur kunnen genieten. “In de natuurgebieden van Staatsbosbeheer zijn 38 rolstoelpaden aangelegd. Deze zijn vrij van obstakels en extra breed”, vertelt ze.

Verharde Paden
Verharde paden in de natuur trekken niet alleen rolstoelgebruikers aan, maar ook meer fietsers. Dit baart ecoloog Patrick Jansen zorgen. “Meer paden leiden tot meer drukte in de natuur, en dit staat gelijk aan verstoring van de natuur”, zegt hij. Jansen merkt op dat met name hagedissen slachtoffers worden van het fietsverkeer dat door de verharde paden wordt aangetrokken. Bijl voegt hieraan toe: “De dieren passen zich aan de mens aan en gaan op zoek naar een ander leefgebied.”

Overstekende reptielen
Reptielen zoals hagedissen, slangen en haverwormen proberen echter de verharde paden over te steken. “De ene berm aan de kant van zo’n verhard pad is warmer dan de andere, en reptielen zoeken zowel de zon als de schaduw op”, legt Raymond Creemers uit, een onderzoeker bij het onderzoekscentrum voor Reptielen, Amfibieën en Vissen in Nederland. “Dit verloopt niet altijd even goed en ze worden vaak aangereden door fietsers.”

De tekst gaat verder onder de explainer

De video bevat een rechten vrije visualisatie van Canva. © door Twemoij via Canva.com

 In een bosgebied van ongeveer 1500 meter in Groesbeek, Gelderland, wordt gemeten hoeveel reptielen worden aangereden. Milieubeheer Groesbeek merkt op dat de Groesbeekse Spoorkuil een hotspot is waar veel reptielen de verharde paden oversteken. “Wij zijn niet tegen fietspaden in de natuur, maar we merken wel dat er weinig aandacht is voor de knelpunten”, vertelt Nel van de Bergh van Milieubeheer Groesbeek. Toch benadrukt ze dat de effecten van dergelijke paden op reptielenpopulaties aanzienlijk zijn. Creemers voegt hieraan toe: “Bij de Spoorkuil worden jaarlijks veertig reptielen aangereden door fietsers op een verhard pad.”

Planten groeien minder snel
Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat de effecten van verharde en geasfalteerde paden zichtbaar zijn in de flora. Langs de paden is er een toename van stikstofminnende planten zoals de Berenklauw en brandnetels, terwijl langzaam groeiende planten verder weg van de paden worden aangetroffen. De Belgische Sébastien Godefroid beschreef in zijn onderzoek dat planten een aanzienlijk korter leven hebben in de buurt van verharde paden dan in de buurt van zachtere natuurpaden. Dit onderzoek is in 2004 uitgevoerd als opdracht voor het Laboratorium voor Algemene Plantkunde en Natuurbeheer aan de Vrije Universiteit Brussel.

Hoewel dit onderzoek bijna twintig jaar geleden is uitgevoerd, zijn de ecologische impacts van verharde paden nog steeds zichtbaar in de natuur. Of een natuurgebied zonder verharde paden beter is, betwijfelt ecoloog Patrick Baan: “Natuurrecreatie is enerzijds belangrijk om mensen enthousiast te houden en mee te nemen in natuurbehoud. Aan de andere kant hebben mensen een negatieve invloed op de natuur. Soms kan het helpen juist duidelijke paden aan te leggen, zodat niet iedereen dwars door het hele bos gaat lopen.”