Met maar liefst 37 zetels wist PVV-leider Geert Wilders een historische overwinning met zijn partij te boeken. Na bijna twintig jaar van politieke strijd is de PVV de grootste van Nederland. Deze jaren worden echter niet alleen gekenmerkt door politieke strijd maar ook door de nodige controverse, voornamelijk vanwege de felle houding tegenover de islam. Ook deze verkiezingen was dit onderwerp van gesprek. Zo sprak GroenLinks/PvdA leider Frans Timmermans in Het Debat van Nederland op SBS6 de volgende woorden: “De Grondwet zegt dat je iedereen gelijk moet behandelen. Wilders doet dat niet. Hij zegt tegen mensen met een moslimachtergrond dat ze minder zijn.” Klopt de bewering van Timmermans? Tot op zekere hoogte wel, al zitten er wel een aantal nuancerende haken en ogen aan.

Voor het natrekken van de uitspraak van Timmermans is de Grondwet leidend. De Nederlandse Grondwet is opgesteld in 1815 en in de loop der jaren enkele keren aangepast of aangevuld. Binnen de Grondwet heeft artikel één, zes en zeven betrekking op het na trekken van de beschuldiging jegens Wilders. Onder de conclusie van deze factcheck staan fragmenten uit de artikelen uit de Grondwet die van toepassing zijn bij het beantwoorden van de vraag.

Verkiezingsprogramma

In het verkiezingsprogramma van de PVV voor de verkiezingen van 22 november 2023 staat dat de partij geen moskeeën en islamitische scholen in Nederland wilt. Ook pleit de PVV voor een verbod op de Koran en islamitische hoofddoek in overheidsgebouwen. Volgens Universitair Docent Staatsrecht Jan-Peter Loofs zijn deze ideeën in strijd met de Grondwet: ‘’Als je kijkt naar artikel zes, over godsdienstvrijheid, dat zegt dat de overheid zich neutraal opstelt ten opzichte van álle godsdiensten. Dan is dus het probleem wat Wilders creëert vanuit zijn partijprogramma dat hij specifiek zegt dat hij bijvoorbeeld geen moskeeën en korans wil. Dit is dus gericht op één specifieke godsdienst.’’

Dit wil echter niet zeggen dat Wilders zich direct schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit. Loofs legt uit: ‘’Bij het doen van zo een voorstel overschrijd je niet direct de grenzen van de vrijheid van meningsuiting. Je mag bij zo een voorstel je beroepen op de vrijheid van meningsuiting, maar als je het uiteindelijk uitvoert komt het in strijd met de Grondwet.’’

Meer of minder?

Een voorbeeld in het verleden waar Wilders zich wel schuldig maakte aan een strafbaar feit is afkomstig uit 2014. Op een partijbijeenkomst van de PVV in Den Haag, na de gemeenteraadsverkiezingen, vroeg Wilders aan het aanwezige publiek of ze meer of minder Marokkanen in de stad wilden. Het antwoord was duidelijk en massaal werd er ‘’minder, minder’’ gescandeerd. Uiteindelijk handhaafde de Hoge Raad in 2021 een eerdere uitspraak van het gerechtshof in Den Haag. Wilders werd veroordeeld voor groepsbelediging maar vrijgesproken betreft het aanzetten tot haat en discriminatie. Een straf kreeg hij echter niet.

Loofs legt uit waarom dit wél een voorbeeld van een strafbaar feit is: ‘’Wilders is in die uitspraak van het hof niet veroordeeld aanzetten tot haat en geweld maar wel tot discriminatie van een bepaalde groep. Dit noemen we dan groepsbelediging. Dat wegzetten van een groep, waarmee ze zeggen dat ze er werk van gaan maken dat die groep uit onze samenleving verdwijnt, is aanzetten tot discriminatie en noemen we ook wel groepsbelediging. Het is eigenlijk een beetje hetzelfde.’’

Geert Milders

In aanloop naar de verkiezingen van deze week sloeg Wilders geregeld een gematigdere toon aan betreft de islam. Zo zei hij dat er op dit moment ‘’grotere’’ problemen zijn. Na zijn overwinning sprak Wilders de volgende woorden: ‘’Ik snap heel goed dat partijen niet in een regering willen zitten die ongrondwettelijke maatregelen neemt. Dat gaan we dus ook niet doen.’’ Wilders zei daarnaast ook expliciet dat hij niet zal aandringen op anti-islamitische maatregelen en dat hij een premier van alle Nederlanders zal zijn, ongeacht afkomst en religie.

‘’Hij lijkt daarmee zelf aan te geven dat bepaalde dingen die in zijn verkiezingsprogramma staan niet kunnen als je ook de grondwet in acht wil nemen. Of je echt in strijd handelt met de grondwet en mensenrechten hangt af van hetgeen wat er echt tot stand komt aan maatregelen en beleid die een nieuwe regering zou gaan nemen’’, aldus Jan-Peter Loofs.

Conclusie

Concluderend komt het erop neer dat bepaalde standpunten uit het partijprogramma van de PVV in strijd zouden komen met de Grondwet. Dit wil echter niet zeggen dat Wilders zich, zoals Timmermans beweert, niet aan de Grondwet houdt door het opstellen van deze punten in het programma. Zou hij ze als premier zijnde daadwerkelijk uitvoeren zou dit wél tegen de Grondwet zijn. Loofs: ‘’Ik ben het eens met Timmermans als je kijkt naar de voostellen die gedaan worden, die voorstellen in het programma van de PVV kan je niet uitvoeren zonder in strijd te komen met de grondwet.’’ Loofs vervolgd: ‘’Dat betekent echter niet dat Wilders zich niet kan beroepen op de vrijheid van meningsuiting om dit soort voorstellen te presenteren. Dat is weer een ander punt. Je mag heel veel dingen voorstellen zolang je maar het proberen te bereiken van die voorstellen doet via de democratische kanalen die we in Nederland hebben.’’

Grondwetfragmenten met betrekking op deze factcheck

Artikel 1 (Gelijke behandeling en discriminatieverbod): Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

Artikel 6 (Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging): Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.

Artikel 7 (Vrijheid van meningsuiting): Voor het openbaren van gedachten of gevoelens door andere dan in voorgaande leden genoemde middelen (media en pers red.) heeft niemand voorafgaand verlof nodig wegens de inhoud daarvan, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.