Erik Dijkstra, journalist en presentator, claimt in de talkshow Sophie & Jeroen dat topsport niets te maken heeft met sport. Deze claim is zowel juist als onjuist. Topsport kan aan de ene kant niet worden gezien als een verlengstuk van sport omdat topsport zich ontwikkeld heeft als een autonome wereld door de levensstijl van topsporters die gericht is op maximaal presteren. Aan de andere kant zijn sport en topsport wel degelijk met elkaar verbonden, want elke sporter heeft ooit op recreatieve basis gesport.  

Op 16 april 2024 zei Erik Dijkstra in de talkshow Sophie & Jeroen: “Topsport heeft niks te maken met sport, dat is een misverstand”. Hij zei dit naar aanleiding van een fragment waarin de Duitse voetbalclub Werder Bremen een penalty kreeg tegen Nürnberg FC. De speler die de penalty kreeg, liep daarna naar de scheidsrechter om aan te geven dat hij een schwalbe maakte waarop de scheidsrechter de penalty ongedaan maakte. Of Dijkstra deze claim baseert op een mening of op een onderzoek, is niet duidelijk. Dijkstra was deze week niet beschikbaar voor een gesprek met de media.

Maar wat houden sport en topsport precies in?

Het woord sport is een lastig te omschrijven begrip. Sport kan gezien worden als alleen recreatieve sport, maar wordt meestal in de breedst mogelijke zin geïnterpreteerd, inclusief alles van recreatieve activiteit tot competitie op het hoogste niveau. Daarentegen wordt sport ook vaak opgesplitst in twee afzonderlijke domeinen: massaparticipatie – ook wel sport voor iedereen genoemd – en topsport. Massaparticipatie draait om gezondheid, fitheid, opwinding en gezelschap. Topsport verwijst daarentegen doorgaans naar competitieve mogelijkheden om het hoogste prestatieniveau te bereiken. Topsport wordt gekenmerkt door de ontwikkeling van vaardigheden, toewijding, concurrentie, onderscheid en resultaten. Het is per definitie gereserveerd voor de kleine groep atleten die excelleren, of de potentie hebben om uit te blinken, in de sport.

Klopt de uitspraak van Dijkstra?

Maar klopt de claim van Erik Dijkstra, dat topsport niks te maken heeft met sport? “Deze uitspraak is zowel juist of onjuist, het hangt er alleen vanaf van welke defintie van sport en topsport je gebruikt”, vertelt Willem-Paul Wiertz, specialist topsport bij kenniscentrum Sport & Bewegen. “Topsport kan als onderdeel gezien worden van sport in zijn algemeenheid, maar er kan ook onderscheid gemaakt worden tussen recreatieve sport en topsport.”

Uit een onderzoek dat de relatie tussen topsport en sport onderzocht, blijkt dat aan de ene kant veel mensen een sport beoefenen zonder enige wens en mogelijkheid om naar een hoger niveau te stijgen. Dit geldt voor zowel het groeiende aantal seniorendeelnemers als voor de grote groep jongeren die sporten op basis van een heel ander stel waarden. Zij zien zichzelf helemaal niet als sporters, maar bewegen vooral voor het plezier en niet met als doel om over anderen te triomferen. Topsport kan dan ook niet worden beschouwd als een simpel verlengstuk van sport voor iedereen. Topsport heeft zich ontwikkeld tot een relatief autonome wereld, die volgens andere principes functioneert dan die van sport voor iedereen.

Daar heeft Wiertz wel een verklaring voor. “Onder invloed van mondialisering, commercialisering en massamedia worden selectieprocessen en prestaties tot het uiterste gedreven”, vertelt Wiertz. “Bij de meeste sporten is het bereiken en het behouden van een positie aan de internationale top alleen haalbaar als topsport primair wordt benaderd, op basis van een levensstijl die ze maximaal laat presteren. Hierdoor krijgt de topsport zijn eigen karakter en dynamiek. De niveaus van competentie en vaardigheid in de topsport verdwijnen steeds meer van wat mogelijk is voor gewone stervelingen. In die zin is topsport een beroep en is het niet sport zoals jij en ik dat beoefenen.”

Aan de andere kant, blijkt uit een boek dat geschreven is door Engelse onderzoekers van het International Council of Sport Science and Physical Education, dat topsport en sport juist verbonden zijn met elkaar. Alle niveaus en vormen waarin sport wordt beoefend, blijven onlosmakelijk met elkaar verbonden en maken allemaal deel uit van één mondiaal sportsysteem. Het is een duidelijk en onbetwist feit dat topsport afhankelijk is van sport voor iedereen. De normale sportclubs, waarbij geen topsportbeleid aanwezig is, zorgen voor de continue opleiding van talent en het aanbod van nieuwe topsporters. “Al die topsporters zijn ooit als recreatieve sporters begonnen”, vertelt Wiertz. “Vanaf de ‘gewone’ sportclubs zijn ze langzaamaan doorgegroeid naar het niveau waar ze nu op zijn, dus in dat opzicht is het zeker wel aan elkaar gekoppeld.”

Conclusie

De claim van Erik Dijkstra, dat topsport niks met sport te maken heeft, is zowel juist als onjuist, het hangt alleen af van welke definitie van sport en topsport je gebruikt. Uit onderzoek blijkt dat de uitspraak juist is omdat veel mensen sporten voor hun gezondheid of voor de gezelligheid, dan is topsport, waarbij het uiterste van mensen gevraagd wordt en de levensstijl gericht is op maximaal presteren, heel anders dan sport. Maar als in ogenschouw neemt dat topsporters op jongere leeftijd ook als ‘gewone’ sporters begonnen zijn en dat zij vanuit daar topsporter zijn geworden, dan liggen ze ook in elkaars verlengde.