Op twaalf september 2023 zijn er onthullende bevindingen gepresenteerd door onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam (UvA) die de huidige inzichten in de stikstofuitstoot van boerderijen in Nederland ter discussie stellen. Volgens het onderzoek blijkt dat het merendeel van de stikstofuitstoot op boerderijen niet lokaal neerslaat, maar in de hogere luchtlagen van de atmosfeer terechtkomt, waarna het elders neerslaat. Klopt dit?

Het onderzoek

In een onderzoek uit 2020-2022 van de UvA naar de stikstofdepositie op Nederlandse melkveebedrijven ontdekten onderzoekers dat de atmosferische ammoniakconcentraties en stikstofdepositie vergelijkbare patronen vertonen. Uit een eerder onderzoek van Wageningen Environmental Research, Planbureau voor de Leefomgeving en Onderzoekscentrum B-WARE bleek dit ook al. De gemiddelde kritische depositiewaarde voor stikstof in Nederland lag toen ook al lager dan tot nu toe werd gedacht. Normale landbouwactiviteiten zoals bemesting en maaien zorgden voor een toename van deze concentraties, die exponentieel afnamen met de afstand tot de stal. Slechts 9% van de stal- en mestuitstoot kwam binnen vijfhonderd meter van de stal terecht, de overige 91% verspreidde zich naar de hogere atmosfeer en werd meer dan vijfhonderd meter getransporteerd. Het gevalideerde model bleek de ruimtelijke verdeling van ammoniumconcentraties goed te voorspellen, behalve binnen vijftien meter van de stal. De totale hoeveelheid droge neerslag binnen een straal van vijfhonderd meter was 3,6 keer hoger dan de niet-geregistreerde meting. Het onderzoek gebruikte het OPS-model voor schattingen en ontdekte dat ongeveer 91 procent van de totale emissie van de stal en mest in hogere atmosferische lagen werd verspreid en over afstanden van meer dan vijfhonderd meter werd getransporteerd. Slechts negen procent van de totale emissie werd binnen vijfhonderd meter van de stal gedeponeerd. Graslanden waren de bron van ammoniak, voornamelijk via bemesting, en de stabiele emissies waren lager. In het onderzoek werd ook gekeken naar bio-indicatoren als indicatoren voor stikstofdepositie, waarvan sommige veelbelovende patronen lieten zien, maar de schattingen waren over het algemeen te hoog vergeleken met gemeten en gemodelleerde gegevens. Deze studie benadrukt de complexiteit van stikstofdepositie rond melkveebedrijven en benadrukt het belang van bronafstand en landbouwprestaties. Verbeterde modellering en metingen kunnen helpen om de stikstofdepositie in de landbouwsector beter te begrijpen en te beheren.

Klopt het?

Ja dit onderzoek klopt. Jan Willem van den Berg is deskundige op gebied van de agrarische sector in Nederland. “Het is zelfs simpel te onderbouwen, ammoniak is lichter dan lucht waardoor het opstijgt.” Echter bij het vallen van neerslag kan er procentueel meer ammoniakuitstoot op de grond komen zegt Van den Berg. De stikstof die erbij vrijkomt is heel voordelig voor planten, ze groeien sneller. “Het is wel onduidelijk wat het doet met de biodiversiteit. Een voorbeeld is de hei, het zorgt ervoor dat gras sneller groeit en van de hei een grasveld maakt. Dit kan je zien bij de Utrechtse Heuvelrug wat vroeger een mooie heide was en nu is uitgegroeid tot een bosgebied. Dat is wat mensen zorgen laat maken, want er kunnen dus onwillige dingen gebeuren met de plantjes en heiden.” Het gras kan de hei dus overwoekeren.

Maatregelen

Volgens Sijas Akkerman, directeur Milieufederatie Noord-Holland, zijn er drie maatregelen die getroffen kunnen worden om de uitstoot nog meer te beperken. “Je kan als eerste het voer aanpassen om de stoffen die vrijkomen bij de gassen tegen te gaan.” Ook kan je volgens Sijas managementmaatregelen nemen. Hierbij laat je bijvoorbeeld koeien meer buiten lopen, waardoor de ontlasting en urine meer verspreid wordt en een minder dik ‘stikstofdeken’ vormt. Als laatste kan je met een dure investering een stal renovatie aanschaffen. Hierbij wordt de urine en ontlasting gescheiden gehouden van elkaar waardoor niet alle gassen sterk bijelkaar komen en weer dat deken versterken. “Met deze maatregelen zou je de laatste percentages nog meer kunnen verminderen”, aldus Akkerman.

Conclusie

Het onderzoek klopt dus volgens deskundige Jan Willem van den Berg. “Over het algemeen is de uitstoot van ammoniak en stikstof dus gunstig, maar niet in te grote maten met gevolgen voor de biodiversiteit.” Voor dieren heeft het geen gevolgen. Van den berg denkt dat de uitstoot kansen kan bieden voor nieuwe plantjes om te groeien. “We gaan zien wat de toekomst brengt.” Aldus Van den Berg.