Utrecht Oost – Nederland telt veel mensen die hulp nodig hebben bij het begrijpen van officiële documenten. In sterrenwijk zit een papier café waar mensen hiervoor hulp kunnen krijgen. Met de aankomende belastingaangifte wordt het in het papier café Sterrenzicht drukker.
‘In het papier café is helaas geen bier te krijgen’ zegt Hans de Wal lachend. In plaats daarvan is het een plek waar vrijwilligers, zoals de Wal, zich inzetten om mensen te ondersteunen bij het begrijpen van officiële documenten. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek kampen er maar liefst 2,5 miljoen mensen met laaggeletterdheid in Nederland. ‘Wij helpen mensen die problemen hebben met de paarse krokodillen’ Vertelt de Wal ‘Dat zijn mensen die moeite hebben met lezen, schrijven, de Nederlandse taal of überhaupt moeite hebben met het begrijpen en afhandelen van (digitale) brieven.’
Toegankelijke hulp
Iedereen kan zomaar binnenlopen. ‘De ene week komt er één en de andere week zijn het er twintig. We zijn nu weer bij de belastingaangifte aangekomen, je merkt dat er dan een stuk meer mensen langskomen.’ Of iedereen die hulp nodig heeft daadwerkelijk hulp zoekt, is nog maar de vraag. Een groot deel van de laaggeletterde schaamt zich. ‘Wij proberen de lat zo laag mogelijk te leggen. Bij heel veel grote organisaties kan je niet meer fatsoenlijk een afspraak maken en moet je eerst door een chatbot heen.’ vervolgt de Wal ‘Ik spreek prima Nederlands maar ook ik heb problemen met die dingen’
Veel zorg
De moeder van Ayse Yılmaz spreekt niet goed Nederlands, ‘Ik heb wel eens meegemaakt dat de bank de telefoon ophing omdat ze niet snapte wat mijn moeder wilde’ vertelt ze ‘Ik ben daar echt van geschrokken, sindsdien doe ik alle afspraken voor mijn moeder’ Daar gaat veel tijd inzitten ‘ik heb ook drie kinderen waar ik voor moet zorgen, mensen onderschatten soms hoeveel extra werk het is. In het begin wilde mijn moeder niet naar het papier café, nu gaat ze soms voor alleen een kopje thee’
Een groot probleem
Volgens de Wal is de overheid niet goed ingericht op mensen. ‘Gevallen als de toeslagenaffaire laten zien dat de verhouding tussen overheid en mensen ernstig verstoord is en dat ze elkaars taal niet meer spreken. Eigenlijk zijn wij een brug tussen de mensen die de taal van de overheid niet spreekt en de overheid die de taal van de mensen niet goed spreekt.’ Volgens de Wal is er nog geen oplossing ‘We kunnen zeggen dat je dit kan oplossen als bedrijven een aantal Griekse medewerkers in dienst nemen, maar dat kan je van een land weer niet verwachten. En van mensen die de taal niet beheersen kan je ook niet verwachten dat je zomaar Nederlands leert lezen en schrijven. Voor ouderen is dat erg lastig en op scholen zijn er ook al veel taal- en rekenproblemen. De papier cafés zijn voor nu een goede brug maar niet de oplossing voor het grotere geheel’. Bovendien heeft niet iedereen die langskomt een taalkundig probleem. ‘We komen ook mensen tegen die gewoon niet in staat zijn om het te doen. Mensen die heel intelligent zijn en het best zouden kunnen maar die geen brief durven te versturen zonder dat ze gestemd hebben dat die 100 procent goed is. Ook die mensen hebben hulp nodig daarin.’
Geduld
De Wal vertelt dat het papier café niet overal bij kan helpen, ‘Mensen leggen hier hun vraag neer en dan gaan we proberen om dat op te lossen. Dat is niet altijd even eenvoudig, ze willen ook niet altijd even goed luisteren, het dringt niet altijd tot hen door dat ze sommige dingen ook echt zelf moeten doen. Dan is het van ‘hier is de brief, regel het allemaal maar’, zo werkt het niet helemaal.’ Hij legt uit dat je veel geduld moet hebben om in het papier café te helpen. ‘Je moet daarnaast ook openstaan voor mensen die hier binnenkomen. Mensen die gewend zijn om met een enorme aardappel in de keel in de kroeg te zitten, zullen zich hier misschien niet zo thuis voelen. We krijgen hier voornamelijk mensen uit de onderkant van de maatschappij. Daarom zitten we hier ook in sterrenwijk. Sterrenwijk is een eenvoudige arbeiderswijk. Er is hier meer behoefte aan hulp dan in andere wijken.’
