De eerste ronde van de presidentsverkiezingen in Chili heeft plaatsgevonden. Op 21 november trokken duizenden Chilenen naar de stembus om hun stem te laten horen. Een uitkomst is er nog niet. José Antonio Kast neemt nu de leiding met 28 procent van de stemmen. Gabriel Boric volgt daarop met 27,5 procent van de stemmen. Om te winnen moet een kandidaat meer dan 50 procent van de stemmen halen. Er zal in december een tweede ronde plaats moeten vinden om tot een definitieve uitslag te komen.
De kandidaten die in de running zijn voor het presidentschap, zijn dus José Antonio Kast en Gabriel Boric. Kast is een rechtse politicus die al een bak aan ervaring met zich meesleept. Zo is hij sinds 1996 al actief in de politiek. Lange tijd was hij lid van de Onafhankelijke Democratische Unie Partij, tot hij in 2017 al probeerde president te worden. In 2019 besloot Kast de Chileense Republikeinse Partij op te richten.
Kast wordt vaker dan eens vergeleken met Trump, en dat is niet zo gek. Zo is Kast tegen de komst van migranten. Na zijn overwinning zou hij zelfs een gracht aan willen leggen langs de gehele grens van Chili om immigranten tegen te houden. Die grens is 5150 kilometer lang. Kort samengevat heeft Kast een neoliberale economische aanpak die hij combineert met een hard optreden tegen immigratie en criminaliteit.
Gabriel Boric, tegenstander van Kast, verschilt ongeveer op elk vlak van hem. Boric heeft aanzienlijk minder ervaring, maar dat wil niet alles zeggen, want de 35-jarige politicus is al sinds 2014 lid van de Kamer van Afgevaardigden in Chili. Daarnaast werd hij tijdens de algemene verkiezingen verkozen tot onafhankelijk parlementslid, en werd herkozen in 2018. In 2017 richtte Boric zijn eigen progressieve partij genaamd ‘Frente Amplio’ op. In 2021 won hij uiteindelijk de voorverkiezingen waarmee hij een kandidaat werd voor het presidentschap.
Boric is jong en vooruitstrevend. Zo wil hij graag een einde maken aan de grote verschillen tussen arm en rijk in het land, een pensioenstelsel invoeren en de economie duurzamer maken. Sociale uitkeringen moeten volgens hem omhoog en belastingen voor bedrijven moeten omhoog. Een veel linksere aanpak dan Kast dus. Maar hoe zit het met de populariteit van beiden? Om die vraag te kunnen beantwoorden moeten we eerst terug de tijd in.
Hoe zat dat vroeger?
Van 1973 tot 1990 was dictator Pinochet aan de macht in het land. Pinochet stond bekend om zijn harde aanpak en volledige overgave aan de vrijemarkteconomie. Hij zette ook in op privatisering van de gezondheidszorg en het afschaffen van de vakbonden. Het model van de vrije markt heeft een lange tijd goed gewerkt in Chili en het land ging economisch snel vooruit. De extreme armoede in het land is gedaald van 40 naar 10 procent. De afgelopen jaren gaat het economisch juist een stuk slechter met het land, en lang niet iedereen profiteert van het systeem.
In 2010 en 2017 werd de conservatieve Sebastián Piñera verkozen tot president. Hij had een vergelijkbaar denkbeeld als Kast. Zo wilde hij de belastingen voor bedrijven beperken en hard gaan bezuinigen. Daarnaast is hij, net zoals Kast, fel tegen abortus.
Momenteel loopt er een gerechtelijk onderzoek tegen Piñera. Dit is naar aanleiding van de gelekte Pandora Papers, waarin een schandaal rondom belastingontduiking van de president is blootgelegd.
De aanpak van Piñera bleek niet altijd populair, zo ook weer in 2019. Er braken volksopstanden en rellen uit nadat de prijs van een openbaarvervoerkaartje werd verhoogd met 3,5 eurocent. Dit lijkt misschien een niet-significant verschil, maar voor de Chilenen zat dat anders. De opstanden waren symbool voor de onvrede over de inkomens- en genderongelijkheid, het klimaat en de stijgende kosten in het land. Piñera beloofde het land te herstructureren, maar het Chileense volk vond dat niet genoeg. Zij eisten een nieuwe grondwet. De oude grondwet stamt namelijk nog uit de tijd van dictator Pinochet, en is dus aan vervanging toe.
Een nieuwe weg?
De onvrede in het land leek een goede stimulans te zijn voor de populariteit van Boric. Zeker bij jongeren, die opgroeien in een democratie en met een ander beeld van de wereld dan de oudere generatie, is hij populair. Toch behaalde hij minder stemmen dan Kast in de eerste ronde van de verkiezingen. Kast zijn populariteit is te verklaren aan de hand van verschillende dingen. Zo heerst er de afgelopen tijd een steeds grotere onvrede in het land omtrent criminaliteit, iets waarvan Kast belooft er hard tegen te zullen optreden. Daarnaast is de sociale onvrede in het land gegroeid door de pandemie, en waar onvrede zich mengt met ongeïnformeerde burgers, zal het populisme zegevieren.
Wie de uiteindelijke verkiezingen zal winnen, blijft nog even spannend. De tweede ronde zal plaatsvinden op 19 december. Wil je meer te weten komen over wat de uitslag gaat betekenen voor het land? Verslaggever Fleur ging in gesprek met Boris van der Spek, Nederlandse journalist en inwoner van Chili, om dat voor je uit te zoeken.
[embed]https://youtu.be/vlXxda_GAAo[/embed]