In een opiniestuk dat is verschenen in Het Parool beweert Reinder Rustema dat wapens een grotere dreiging vormen voor de Nederlandse samenleving dan drugs. Volgens hem is ten onrechte geconstateerd dat ‘geweld komt door de drugsindustrie’. Maar is dit wel zo? Dat gaan we uitzoeken.
Als we het hebben over wapens dan hebben we het over verschillende dingen. Zo bestaan er hand- en schouderwapens zoals revolvers, mitrailleurs, pistolen en geweren, maar ook zijn er nog andere soorten wapens zoals kanonnen en mortieren. Het is moeilijk vast te stellen hoeveel wapens er daadwerkelijk in omloop zijn in Nederland. Dit komt aan de ene kant omdat het aantal onderschepte wapens afhankelijk is van de politie inzet van dat moment, en daarnaast wordt er verwacht dat maar tien procent van alle illegale wapens in beslag worden genomen. (Bron)
Cijfers over 2020 zijn moeilijk te vinden maar in 2019 werden door de politie 646 vuurwapenincidenten geregistreerd, hierbij kwamen 31 mensen om het leven en in 131 gevallen raakten één of meerdere mensen gewond. Deze cijfers zeggen uiteraard niet iets over de hoeveelheid onschuldige burgers die hierbij betrokken zijn, maar geeft wel een goed beeld van de omvang van het probleem. Er werden in 2019 bijna 5700 illegale vuurwapens in beslag genomen. Als je je dan bedenkt dat dat maar tien procent is van de alle wapens die er in omloop zijn, is dat best een schokkend aantal. (Bron)
Het gebruik van vuurwapens heeft een negatief effect op de Nederlandse samenleving, en de effecten zijn zelfs nog groter dan verwacht. De handel in vuurwapens is namelijk redelijk onzichtbaar, terwijl het gebruik ervan een grote gevolgen met zich meebrengt. Uiteraard heb je te maken met de directe slachtoffers bij een vuurwapenincident. Maar de onschuldige doden die er vallen of de toeschouwers die aanwezig zijn bij zo’n incident vangen misschien nog wel de hardste klappen op. Experts wijzen erop dat er bij vuurwapengeweld ook vaak sprake is van psychische gevolgen en trauma’s, ook voor professionals die achteraf bij het incident betrokken raken.
Vroeger was het zo dat slachtoffers van vuurwapengeweld vaak uit hetzelfde gesloten milieu afkomstig waren als de dader, terwijl dit inmiddels niet meer zo is. De makkelijke toegang tot wapens heeft ervoor gezorgd dat steeds meer ongetrainde mensen er één in handen krijgen, waardoor de kans op onnodige slachtoffers veel groter is. Een ander belangrijk punt in dit rapport dat Rustema ook maakt in zijn artikel, is dat wapens een lange duurzaamheid hebben. Eenmaal in het criminele circuit blijven deze wapens nog jaren rondcirculeren. Daarmee gepaard gaat een schaarste van munitie. Experts proberen ervoor te waarschuwen dat criminelen pogingen zullen doen, in zowel de boven- als de onderwereld, om via legale plekken aan munitie te komen. (Bron)
Goedkope wapens
Daarnaast is gebleken dat er een groot aanbod is van illegale vuurwapens, waardoor de prijs ontzettend is gekelderd. Zo kun je al een pistool kopen voor tweehonderd euro, wat de drempel om er één aan te schaffen lager maakt. Toine Spapens, hoogleraar Criminologie aan de Tilburg University zegt: “Het is inderdaad zo dat de verkrijgbaarheid van vuurwapens het risico vergroot dat ze worden gebruikt. Criminelen gebruiken die wapens niet alleen voor het uitvechten van ‘zakelijke’ conflicten, maar ook in andere situaties. De mate waarin ze gewelddadig zijn, is ook wel persoonsafhankelijk. Slimme drugscriminelen vermijden juist geweld, want in het rond schieten is de beste manier om hoger op de prioriteitenlijst van de opsporingsinstanties te komen.”
Nog een belangrijk aspect van vuurwapengeweld is dat er regelmatig personen worden opgepakt die een aanslag wilden plegen met een vuurwapen. Daarnaast zijn er in de afgelopen twee decennia al meerdere moorden gepleegd op publieke figuren. Denk hierbij aan Theo van Gogh en recentelijk Peter R. de Vries. Deze gebeurtenissen wijzen het volk erop dat dit dus tot de mogelijkheden behoort. Op die manier kan dit maatschappelijke onrust veroorzaken en een toename betekenen in angst- en onveiligheidsgevoelens bij burgers.
Wat opvallend is om te vermelden, is dat op de website van de Politie nadrukkelijk wordt vermeld dat de aanpak om de handel in illegale wapens en het gebruik ervan tegen te gaan, is geïntensiveerd. Zo wordt het volgende gesteld: ‘Vuurwapenexperts in de eenheden onderwerpen elk in beslag genomen vuurwapen aan een uitgebreid onderzoek. Het aantal onderzoeken naar (internationale) vuurwapenhandel is door politie en OM opgeschroefd. De Landelijke Eenheid beschikt over een team dat zich uitsluitend richt op illegale vuurwapenhandel’. Dit staat haaks op de bewering die Rustema doet in zijn artikel. Hij beweert namelijk dat ‘het bestrijden van wapenbezit en -handel al jaren geen prioriteit meer is, en dat er geen gespecialiseerde afdelingen meer voor zijn’. Dat is dus in strijd met elkaar. (Bron)
Verdovende middelen
Niet alleen wapens, ook drugs vormen een groot probleem. In maart van dit jaar kwam de Nationale Drugs Monitor uit, een rapport dat een actueel beeld schetst van de huidige situatie rondom drugs, alcohol en tabak. Hieruit bleek dat het aantal door de politie geregistreerde overlastincidenten door drugs en alcoholtoename van 40.159 incidenten in 2019 naar 46.190 incidenten in 2020. Let wel, het gaat hier dus niet alleen om de overlast veroorzaakt door criminelen. Het aantal opsporingsonderzoeken naar georganiseerde criminaliteit waarbij drugs het eerste belangrijke gebied is, nam toe tussen 2015 en 2019. In 2019 vonden er 17 liquidaties plaats, waarvan de meeste het gevolg zijn van conflicten gerelateerd aan drugs. (Bron)
Uit een recent onderzoek naar ondermijning van de democratische rechtstaat en nationale veiligheid, is gebleken dat de hoogwaardige infrastructuur, de buitenlandse connecties en de aanwezige kennis, ervoor zorgen dat Nederland een aantrekkelijk land is voor de import, export, verwerking en productie van verdovende middelen.
Ongeveer een kwart van de Nederlandse bevolking gaf aan wel eens overlast te ervaren door drugshandel of -gebruik. Dit is stabiel gebleven ten opzichte van de afgelopen jaren. Deze overlast komt vooral voor in grote steden. Denk daarbij aan Amsterdam, Rotterdam en Utrecht. Ook is er een stijging te zien in de overlast die ervaren wordt in grensgebieden. Denk hierbij aan inwoners van steden aan de grens met Duitsland en België, zoals Kerkrade en Maastricht. Het is daarnaast gebleken dat de inwoners van Amsterdam het meeste overlast ervaren. In sommige wijken van Amsterdam geeft meer dan 15% van de inwoners aan overlast te ervaren. Dat is zo’n drie keer meer dan de gemiddelde 3,9% van Nederland. (Bron)
Ook milieuverontreiniging is een belangrijk aspect van drugscriminaliteit. Wanneer er chemisch afval wordt gedumpt leidt dit tot een vervuiling van het milieu en de leefomgeving. Daarnaast komen mensen er onbedoeld mee in aanraking, op het moment wanneer het gevonden wordt bijvoorbeeld. De bijtende stoffen kunnen erg schadelijk zijn. Verder brengt het afval vaak een groot brand- en explosiegevaar met zich mee. Dit vormt uiteraard een groot risico voor de volksgezondheid. Daarnaast wordt het voor de gemiddelde Nederlander steeds makkelijker om zelf harddrugs te gebruiken door de grote mate waarin het in omloop is. Onverstandig drugsgebruik kan leiden tot grote schade en zelfs de dood. (Bron)
Pieter Tops en onderzoeksjournalist Jan Tromp schreven in het rapport ‘De achterkant van Amsterdam’, dat het in Amsterdam ontbreekt aan kennis van drugscriminaliteit. Daarnaast wordt geen actief opsporingsbeleid gehandhaafd. Ze stellen dat er ‘door de gigantische bedragen die in de onderwereld omgaan, een grote en gewelddadige schaduweconomie is ontstaan, die leidt tot ontwrichting van de samenleving’. Door deze ontwrichting komen veel jongeren in aanraking met criminelen en worden zo het illegale circuit in gezogen. Daarnaast staan sommige wijken onder grote invloed van criminelen, omdat deze in de wijken investeren. Tops en Tromp schrijven over Amsterdam, maar de problemen waar deze stad tegenaan loopt komen op meer plekken voor in Nederland. (Bron)
Er worden grootschalige middelen ingezet om drugscriminaliteit tegen te gaan. In de Drugs Monitor is het volgende te lezen: “In 2019 is in totaal 474 miljoen euro uitgegeven aan de bestrijding van Opiumwetdelicten. Dit omvat de uitgaven voor alle activiteiten (preventie, opsporing, vervolging, berechting, tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen, rechtsbijstand en slachtofferondersteuning) die tot doel hebben criminaliteit, verloedering en overlast in relatie tot Opiumwetdelicten (smokkel, handel, productie en bezit van drugs) te voorkomen of te bestraffen en onveiligheidsgevoelens weg te nemen.” Er wordt daarnaast een Multidisciplinair Interventie Team (MIT) opgericht, een landelijk team dat als doel heeft de bedrijfsprocessen van criminele netwerken te verstoren. Verder komt er een ‘Ondermijningswetgeving’ die niet alleen gefocust is op de bestrijding maar ook op de preventie van criminaliteit, zeker onder jongeren.
Dreiging
Maar vormen drugs nu een grotere bedreiging voor de samenleving dan wapens? Criminoloog Damián Zaitch, werkzaam bij het Willem Pompe Instituut voor strafrechtswetenschappen aan de Universiteit Utrecht zegt: “We, drugsonderzoekers maar ook de politie, weten al lang dat de schade van wapens, en zeker die in combinatie met illegale markten en hun criminelen, groter is dan de schade van drugsverslaving en -gebruik.” De handel in drugs brengt uiteraard risico’s met zich mee. Zo komen jongeren onbedoeld in het illegale circuit terecht, en er vinden regelmatig liquidaties plaats om drugs. Zoals eerder benoemd komt er ook milieuschade bij kijken en ervaren mensen soms overlast. Daarnaast hangen de handel in drugs en wapenhandel ook met elkaar samen. Door de toename in drugshandel is ook de vraag naar wapens gegroeid.
Spapens stelt: “De schrijver van dat opiniestuk heeft een goed punt. Dreiging wordt altijd uitgedrukt in kans x gevolg. De omvang van de drugscriminaliteit is weliswaar groter dan de handel in vuurwapens, maar de gevolgen van dodelijk geweld zijn (potentieel) een stuk groter als het gaat om de samenleving. Het blijft echter lastig om daar exacte prijskaartjes aan te hangen. Drugscriminaliteit veroorzaakt uiteraard ook kosten, ongeacht of er sprake is van moord en doodslag.” Het antwoord op de vraag is dus afhankelijk van het perspectief waaruit je het bekijkt. Als we puur en alleen kijken naar de Nederlandse bevolking die op geen enkele manier verband houdt met drugs en wapens, kan gesteld worden dat wapens inderdaad een grotere dreiging vormen.
De onschuldige slachtoffers die vallen bij schietincidenten zijn wellicht het grootste argument om deze stelling te onderbouwen. Verder groeit ook de angst onder de bevolking omtrent geweldsincidenten, zeker met het oog op de recente moord op Peter R. de Vries. Een onschuldig iemand heeft het leven moeten laten en had eigenlijk niet meer zonder beveiliging over straat gekund. Dat dit soort dingen in Nederland gebeuren is voor de meeste mensen ondenkbaar.
Daarnaast hebben wapens een lange levensduur, terwijl de munitie in verhouding snel opraakt. Dit brengt het risico met zich mee dat criminelen infiltreren in ons dagelijks leven om zo toch aan die munitie te komen. Drugscriminelen lijken daarnaast minder vaak naar een wapen te grijpen, tenzij dit in besloten kringen is, om zo onder de oppervlakte te blijven. Op die manier vormen ze voor de normale samenleving dus een minder grote dreiging. Het feit dat de Politie daarnaast het onderzoek naar internationale vuurwapenhandel heeft opgeschroefd, toont aan dat ook zij dit serieus nemen en de dreiging ervan inzien.
Dus ondanks dat drugscriminaliteit uiteraard een groot probleem vormt voor de Nederlandse samenleving en dat er zeker overlast door wordt ervaren, kan de claim van Rogier Rustema bevestigd worden. Wapens vormen een groter risico voor de Nederlandse samenleving dan drugs.