Als de zware deuren van de bibliotheek in Leidsche Rijn opengaan, word je begroet met een kalme stilte. Er heerst een sfeer van concentratie en gedempte stemmen fluisteren over en weer in een cadans, terwijl lezers zich verdiepen in de werelden die zich afspelen tussen de pagina’s. Op de bovenverdieping neemt het geluidsniveau wat meer toe. Twee vrouwen discussiëren levendig met elkaar over de inhoud van een boek, bijgestaan door een medewerker die context biedt. Het is echter niet voor alle Utrechters vanzelfsprekend om het boek dat hun interesse wekt ook daadwerkelijk uit te lezen. ‘Een taalbarrière heeft regelmatig kansenongelijkheid en sociale isolatie als gevolg’.
Taal Doet Meer
Alleen al in de gemeente Utrecht hebben 30.000 mensen moeite met lezen en schrijven. Taalbarrières kunnen leiden tot een gebrek aan participatie in de samenleving. In een tijd waarin inclusiviteit en gelijke kansen centraal staan in maatschappelijke discussies, is het aanpakken van taalbarrières een noodzakelijke stap. Floris van Arkel, communicatiemedewerker van Taal Doet Meer, benadrukt het belang van de sociale werkorganisatie, waar taallessen, taalcafés en taalgroepen worden georganiseerd.
Het instituut bestaat voor een groot deel uit vrijwilligers die meehelpen aan projecten die bijdragen aan het verbeteren van iemands taalvaardigheid en taalbarrières tegengaan of verminderen. Zo is de organisatie ook actief in de bibliotheken van Leidsche Rijn en Vleuten-De Meern, waar bevorderlijke taalcafés worden georganiseerd. De sfeer in deze cafés is gemoedelijk. Er staat drinken klaar en je kunt rustig een plek uitzoeken om vervolgens in gesprek te gaan met de andere deelnemers.
De organisatie is er niet uitsluitend voor mensen met een andere etniciteit. Het maakt niet uit of iemand een expat is, pas een week in Nederland woont en de taal wil leren beheersen, of hier geboren en getogen is en komt voor het verbeteren van zijn of haar taalvaardigheid. Iedereen is welkom.
Bert, 68 jaar oud, zit in het café van de bibliotheek in Leidsche Rijn. Bijna elke week komt hij langs in de bibliotheek. Voor hem is het een aangename plek om tot rust te komen, ongehinderd te lezen en door de boeken te bladeren. Zijn beheersing van de Nederlandse taal is goed en hij ondervindt hier geen problemen mee. Regelmatig ziet hij mensen met een migratieachtergrond in de bibliotheek. Of zij de taal net zo goed beheersen als hij weet hij niet, maar volgens hem hebben zij evenveel interesse in de boeken als de geboren en getogen Nederlanders. ‘Je afkomst moet niet uitmaken toch?’
Naast de educatieve factor van Taal Doet Meer, dienen de lessen tevens als sociale functie. ‘Het creëren van ontmoeting en het leren kennen van mensen met een andere cultuur staan centraal bij de lessen en dit is net zo belangrijk als het educatieve gedeelte’, aldus Van Arkel. Het is voor de deelnemers belangrijk om met elkaar in gesprek te kunnen gaan, elkaar te leren kennen en eventuele raakvlakken te ontdekken. Dit kan sociale isolatie, een veelvoorkomend gevolg van een taalbarrière, voorkomen.
Maatschappelijke impact
Van Arkel benoemt meer ongunstige effecten van het hebben van een taalbarrière. Op veel vlakken in de samenleving is namelijk een goede taalbeheersing vanzelfsprekend. Zo kan een taalbarrière het solliciteren voor een baan belemmeren en heeft het financiële consequenties. Iemand moet zichzelf maar zien te presenteren in een markt waar sociaal en eloquente mensen regelmatig worden beloond. Dit geldt net zo goed voor alledaagse kwesties als het communiceren met de leerkracht van je kinderen, of het praatje dat er wordt gemaakt bij de tandarts.
Verantwoordelijkheid van scholen
De maatschappij vraagt soms erg veel van scholen, vindt Van Arkel. Dat neemt volgens hem niet weg dat het belangrijk dat scholen een geschikte basis van schrijven en lezen meegeven aan hun leerlingen. De jongeren die taallessen volgen bij de organisatie, geven aan dat het voor hen belangrijk is om zich buiten de school verder te ontwikkelen. Als ze achterlopen op het gebied van de Nederlandse taal komt hier frequent schaamte bij kijken. Het aangewezen taalmaatje dat de organisatie biedt, kan voor verlichting en een afname van sociale stress zorgen.Wederom komt het sociale aspect naar boven, veel jongeren ontmoeten namelijk ook andere leeftijdsgenoten en krijgen weer vertrouwen in zichzelf.
Scholen vormen een cruciale rol binnen dit hele proces door hun signaleringsfunctie. Leerlingen worden hierdoor hopelijk op tijd geholpen met hun problemen en onzekerheden. Veel aanmeldingen voor de lessen van Taal Doet Meer komen dan ook binnen via scholen. ‘Maar we zijn geen taalschool’, vult Van Arkel aan. Een school moet de basis leggen, het instituut fungeert enkel als aanvulling.
Toekomst
Een hoopvolle toekomst is er wellicht wel. In andere gemeentes in het land zitten veel soortgelijke instanties die ook bijdragen aan het wegnemen van taalbarrières in Nederland en dit maakt Taal Doet Meer is niet de enige.
Iedereen heeft met zijn of haar medemens te maken in het dagelijks leven en laat in deze tijden van polarisatie, taal nou nèt hetgeen zijn dat ons weer verbindt.
_____________________________________________________________________________________
Audio Yasmin:
