Er zijn tegenwoordig steeds meer kapotte apparaten die niet te repareren zijn vanwege een gebrek aan losse onderdelen of fabrikanten die het de klant moeilijk maken om spullen te repareren, zo merken ze in het Repair Café in Leidsche Rijn. Hier komt een oplossing voor via een nieuwe Europese wet, ‘Right to Repair’. Deze wet geeft consumenten ‘reparatierecht’. In Leidsche Rijn centrum zijn ze het eens met de wet. ‘Spullen worden tegenwoordig gemaakt om weg te gooien.’

Wegwerpmaatschappij

Van een kinderfiets tot een koffiezetapparaat en van een stofzuiger tot een fotolijstje: allemaal worden ze hier binnengebracht en allemaal hebben ze één ding gemeen; ze moeten gerepareerd worden. Maar lukt dat ook altijd? Niet altijd, maar wel vaak, zo vertelt Bert de Laan, medeoprichter en reparateur van repair café Leidsche Rijn. ‘We schatten in dat tussen de 60 en 70 procent van de spullen die hier binnenkomt gerepareerd kan worden. Ik neem ook weleens mijn eigen kapotte apparaten mee naar het repair café. Ik probeer het altijd eerst zelf te repareren, lukt dat niet, dan ga ik naar mijn collega’s en vraag ik aan hen of zij het kunnen repareren.’ Volgens de reparateur is de maatschappij erop ingericht dat spullen gelijk worden weggegooid als deze stuk zijn. ‘Strijkbout kapot? Weggooien en hup, gelijk een nieuwe kopen! Maar zo werkt het niet. Zo’n apparaat is soms heel simpel te repareren waardoor het nog jaren mee kan. Het scheelt je geld en het is minder belastend voor het milieu.’

Repareerbaar?

Helaas gaat dat repareren niet altijd even makkelijk. In het Utrechtse repair café komt het ook voor dat producten bijna niet te repareren zijn. Neem bijvoorbeeld een koffiezetapparaat van Senseo. Daar zitten helemaal geen schroeven meer in en het apparaat is helemaal in elkaar geklikt. Hierdoor is het heel moeilijk tot niet te repareren, aldus Bert. Hij heeft gelijk: lang niet alle producten zijn te repareren. Volgens de Repair Monitor van de organisatie Repair Café is bijna 35% van de onrepareerbare producten niet te repareren door onderdelen die niet verkrijgbaar zijn. Zo zijn de vervangende onderdelen bijvoorbeeld te duur of helemaal niet op de markt. Bij 8.8% van de niet-repareerbare apparaten is het probleem dat het onmogelijk open te maken is. Maar daar moet de nieuwe Europese wet dus verandering in gaan brengen. Gelukkig zijn er ook fabrikanten die er wel voor zorgen dat hun producten te repareren zijn. ‘Maar dat zou een voorbeeld voor andere fabrikanten moeten zijn’, zo vertelt Bert. Verder vertelt de reparateur dat consumenten soms hoge eisen stellen, waardoor ze het de producent wel erg moeilijk maken om ervoor te zorgen dat hun product repareerbaar is. ‘Mensen willen graag een televisie die minder dan 1 centimeter dik is of een smarthorloge waar je je hele administratie in bij kan houden. Deze apparaten zijn dan ook niet te repareren. Soms kan het ook niet anders.’

Right to Repair

De nieuwe Europese wet kwam voor het eerst ter sprake in maart 2023. De lidstaten en het Europees Parlement bereikten begin februari dit jaar hierover een akkoord. Het repair café is ook bekend met deze nieuwe wet. ‘Voor ons is het een hele goede zaak.’ De wet zorgt voor een aantal vernieuwingen. Zo mogen fabrikanten het de consument niet meer moeilijk of zelfs onmogelijk maken om een product te repareren. Sterker nog, fabrikanten moeten straks informatie publiceren over de beschikbare reparatiediensten en de kosten voor de meest voorkomende reparaties. Verder geeft de wet consumenten de mogelijkheid om fabrikanten te vragen producten te repareren die volgens de EU-wetgeving technisch gerepareerd kunnen worden. Er zal een Europees onlineplatform voor reparaties komen om het koppelen van consumenten aan reparateurs makkelijker te maken. Ook repair cafés kunnen zich hierop beschikbaar stellen. Verder moeten, voor het geval de klant het product zelf gaat repareren (of er naar een repair café mee gaat) vervangende onderdelen voor een ‘redelijke prijs’ op de markt gebracht worden. Wat die redelijke prijs precies bedraagt, is nog niet bekend. En heb je je product gerepareerd in plaats van vervangen? Dan wordt de garantie met 12 maanden verlengd, aldus Ingelise de Boer, een lid van de Europese Commissie.

Carla’s messenslijper

Terug naar het Utrechtse repair café, dat inmiddels al aardig gevuld is met mensen die graag hun product willen laten repareren. Zo zijn er meerdere moeders met een kinderfiets, een jonge vrouw met een defecte oven en een man met een stofzuiger. Ook Carla is deze middag naar de werkplaats gekomen. Wat heeft zij meegebracht? ‘Een elektrische messenslijper. Hij staat al lang stil, ik denk dat hij het daarom niet meer doet. Het is zonde om de slijper weg te gooien en ik woon in de buurt, dus ik ga uitproberen of zo’n café iets voor mij is. Als het goed bevalt, kom ik vaker, want ik heb een heel lijstje aan kapotte dingen thuis liggen!’ De 64-jarige vrouw heeft er vertrouwen in dat haar product gerepareerd kan worden, want deze is al 25 jaar oud. Dit lijkt onlogisch, maar een kwart eeuw geleden werden producten nog gemaakt om te kunnen repareren. Nu lijkt het eerder alsof ze worden gemaakt om weg te gooien, aldus Carla.

De voordelen van repareren

Er zijn voordelen verbonden aan het kiezen voor repareren in plaats van vervangen, vertelde Bert. Zo is het beter voor de portemonnee én het milieu. Verder is er ook nog een andere reden: ‘Er is ook nog een sociaal aspect. We repareren de spullen echt samen.’ Met Bert aan tafel zitten nog een reparateur en een man met een defect product. Bert wijst naast zich. ‘Dit is Hans, zijn koffiezetapparaat werkt niet meer. Hij is de klant, maar schroeft zelf ook echt mee. Zo lossen we het probleem dan samen op.’

Goedgekeurd?

De nieuwe wet laat nog even op zich wachten: deze moet nog worden goedgekeurd door de Raad en het Parlement van de Europese Unie. Als dit is gebeurd, volgt een implementatietijd van 24 maanden. En hoe het is afgelopen met de elektrische messenslijper? Die doet het weer, na wat gewrik en een grondige schoonmaakbeurt. ‘Die meneer heeft magische handen!’

In onderstaande video is verslaggever Anna Prins in gesprek gegaan met Cornelis Klink, organisator van het repair café Leidsche Rijn Centrum over het initiatief van dit Repair café, de organisatie en duurzaamheid.