In het programma Goedemorgen Nederland doet Sonne Copijn, ook wel bekend als ‘de Bijenkoningin’ een opvallende uitspraak. Zo vertelt ze in een video dat zonder bijen maar liefst 85% van alle planten en 75% van het menselijk voedsel dat wij consumeren, niet bestoven kan worden. Vier op de vijf voedselgewassen in Europa zijn afhankelijk van de bestuiving volgens de Europese Commissie. De uitspraak van Copijn ligt ietwat gecompliceerd, omdat planten en gewassen ook bestoven worden door andere insecten, maar de uitspraak klopt voor een groot deel wel.

De bestuiving van planten en gewassen

Het bestuiven van planten kan op verschillende manieren plaatsvinden. De insecten spelen een grote rol. Jacques van Alphen is bijenspecialist en bioloog. ‘Een groot deel van alle bloemplanten heeft bestuivers nodig om zaad te kunnen zetten en planten die bestuivers nodig hebben worden door bijen bestoven. Er zijn ook andere belangrijke bestuivers in ons klimaatgebied: zweefvliegen, dag- en nachtvlinders en kevers. Veel van de voedselgewassen die door de mens worden verbouwd zijn ook afhankelijk van bestuivers. Je kunt hierbij denken aan bonen, sla, wortels, maar ook koolzaad. De rest bestaat uit zelfbestuiving, want granen worden bijvoorbeeld bestoven door wind’.

Maar of de bijen verantwoordelijk zijn voor het bestuiven van maar liefst 75% van de voedselgewassen kan Van Alphen niet bevestigen. ‘Ik weet de exacte percentages niet en heb deze getallen ook niet voorbij zien komen, dus of ze kloppen kan ik ook niet bevestigen, maar dat de bijen een zeer grote rol spelen bij het bestuiven van zowel planten als gewassen is een feit’. De cijfers staan wel degelijk op het internet, zo heeft Rijksoverheid vermeld dat insecten inderdaad nodig zijn om het stuifmeel van bloem naar bloem te verplaatsen. Ook komen de cijfers naar voren. Bestuiving is nodig voor meer dan 75% van de voedselgewassen. In de natuur heeft meer dan 85% van de wilde planten bestuiving nodig volgens het artikel.

De toenemende sterfte van bijen

Er zijn verschillende redenen die hebben geleid tot een stijging van de bijensterfte. Beelife vermeldt op de website belangrijke oorzaken voor het stijgende sterftecijfer: habitatverlies van de bijen, het gebruik van pesticiden, de klimaatverandering en een verminderde biodiversiteit.

Volgens Van Alphen wordt de sterfte ook veroorzaakt door een andere oorzaak. ‘De sterfte van honingbijen wordt ook veroorzaakt door de besmetting met de exotische Varroamijt en de virussen die de mijt overbrengt. Verder zijn het gebruik van insecticiden, zoals de neonicotinoiden ook erg schadelijk voor de bijen. De insecticiden zorgen er niet voor dat de bij direct sterft, maar het zorgt er wel voor dat bijen zich niet goed kunnen oriënteren, slechter communiceren en vergeten waar ze voedsel kunnen vinden, wat uiteindelijk wel leidt tot sterfte.

Dat de bijen nu meer sterven komt ook hard aan bij Sonne Copijn. ‘Ik had in de winter zes bijenvolken, waarvan er nu inmiddels vijf zijn overleden, dus daar ben ik enorm van geschrokken en dat kenmerkt het probleem dat speelt om de sterfte van bijen’.

Pesticide

‘Er wordt soms wel eens gekeken naar hoeveel pesticide er op bijen zit, en wat blijkt is dat er soms tot wel 35 verschillende pesticiden op de bijen zitten, waarvan er 10 zelfs verboden zijn, dat zijn schrikbarende getallen’, aldus Copijn. Dirk-Jan Valkenburg is een expert als het gaat om onder andere bijenziekten en biochemie. Het is in zijn ogen wel logisch dat er pesticide op bijen zit. ‘De pesticiden kun je terugvinden in bijenvolken, wat in mijn ogen logisch is, want de bijen vliegen op planten die soms worden bespoten en hetzelfde geld voor voedselgewassen. Hoewel er altijd (ongewild) incidenten van schade kunnen optreden, omdat bestrijding van ziekten en plagen in de landbouw een noodzaak blijft, denk ik dat de wet en regelgeving die van kracht is, de bijen adequaat beschermt. Het is echter goed om ook passief te monitoren wat de huidige pesticiden-belasting status is. Hiervoor is echter weinig gevoelde urgentie, aangezien er geen sprake van is dat er constant sprake is van vergiftigingsincidenten – in/vanuit de praktijk’.

Conclusie

Sonne Copijn deed bij Goedemorgen Nederland de uitspraak dat zonder bijen 85% van de planten niet bestoven kunnen worden. Deze uitspraak klopt voor een groot deel wel, omdat de bijen een van de belangrijkste bestuivers zijn, dus we hebben ze ook echt nodig voor het bestuiven van planten en gewassen. Echter is het wel zo dat alle insecten verantwoordelijk zijn voor de bestuiving en niet alleen de bijen, dus om te zeggen dat het alleen door bijen komt gaat een klein stapje verder dan hoe het zit.